Terug naar overzicht

Verslag van de 't Wort Wat Excursie 2024

tww december 2024
Door: Yoeri Sanstra

De excursie

Enige weken voor de al aangekondigde excursie stond hij ineens online voor maar liefst €200 mocht je mee op excursie naar mouterij de Swaen en brouwerij de Roos. Dit was aanzienlijk duurder dan de vorige jaren, dus ik heb gevraagd of dit wel klopte? Het antwoord kwam snel, nee dat was een test prijs, even geduld nog. Wellicht een idee voor volgend jaar, maak er dan initieel €999 van, …

Mouterij De Swaen

Excursie 2024: Mouterij De Swaen
Vrijdag ochtend 11 oktober was het dan zover, zoals gewoonlijk om 09:00 scherp vertrok de bus van Doelen uit Hoofddorp, met dezelfde chauffeur als de vorige keer. Na een mooie rit (links de zon, rechtdoor de regen en rechts de regenboog) en dezelfde bureaucratische kronkel van een tachograafschijfwissel over de grens met België, kwamen we netjes op tijd bij Mouterij De Swaen aan in het Zeeuwse Kloosterlande. Aldaar stond de koffie en de lunch klaar, waarna de in tweeën gesplitste groep de site ging verkennen. Groep A kreeg de video over de historie van De Swaen (vroeger gewoon Zwaan, maar dat bekt niet lekker in de UK/US) en Groep B ging de mouterij rondleiding doen.

 

De video

Excursie 2024: Historie De Swaen
De mouterij is gestart in 1906, waarom in Kloosterzande? Omdat: a. Elk dorp zijn eigen mouterij/brouwerij had en b. Omdat gerst een van de weinige gewassen is die tolerant is voor zilte grond1 en het zelfs kan ontzilten volgens de mouters van De Swaen. Naast de mouterij die vanaf het begin op die locatie heeft gestaan was er een brouwerij in het dorp die na de 2e wereldoorlog door gebrek aan koperen ketels en de toegenomen industrialisering van de bierbrouwerij moest stoppen. Door een grotere behoefte aan mouten zijn in de jaren '50 de faciliteiten geüpgraded. Een groot gedeelte van de deze gebouwen is op dit moment nog in gebruik, bijv. de kiembakken, waar dan wel de apparatuur eens in de zoveel jaar vernieuwd wordt, maar het betonnen skelet nog dezelfde dimensies heeft als toen.
Excursie 2024: Historie De Swaen
In 2022 is een nieuwe eest geïnstalleerd achter het bestaande complex en zijn er wat procesverbeteringen doorgevoerd, zoals het “continue nat kiemen” het gekiemde daarna eesten in de nieuwe machine. i.p.v. het telkens drogen, verwarmen en weer bevochtigen van de kiembakken. Tijdens de historische inleiding werden enkele interessante weetjes gedeeld, bijvoorbeeld dat bruinbrood, bruin is door het toevoegen van mout, niet omdat er bruin graan of volkorenmeel o.i.d. gebruikt wordt. (Dit komt aan het eind nog een keer terug).
Excursie 2024: Gravin
Ook leerden wij dat de buurvrouw een gravin2 is, wiens zoon bevriend was met onze huidige koning, die toen onder de naam Prins Pils nog wel eens op de zolder van het “mouternest” bleef logeren om dan met zijn vriend in de Zeeuwse domein Hulsterambacht3 te jagen op het e.e.a. (Zeeuws wild, een Zeeuws meisje, of een Zeeuwse pint wie het weet mag het zeggen).
Verder leerden we dat 6-rijige gerst altijd wintergerst is, en dat de speciaal mouten van De Swaen 99% van zomergerst gemaakt worden. Waarbij er 120 ton graan in een kiembak gaat en de gekiemde gerst nat gemout, of droog gemout4 kan worden, waarbij de Gold Swaen Cara mouten altijd nat gebrand worden in proces van ±3 uur met een maximum van ±450 EBC5 terwijl de geroosterde mout droog “verkoold” wordt in ±2 uur bij 235°C tot een maximum van ±1400 EBC6, en dat alles in de grootste moutroosterinstallatie die er bestaat met een capaciteit van 4 ton.

 

De Rondleiding

Excursie 2024: Rondleiding
Excursie 2024: Rondleiding
De rondleiding van groep A begon met een juist volgeladen bag in container op een trailer. Hiermee kan zo’n 20 ton mout overzee naar bijvoorbeeld Azië verstuurd worden. Het gemorste mout zo’n 10-20 kg moest nog worden opgeruimd. Gelukkig hebben ze geen last van duiven, maar de ratten en muizen lusten ook graag mout, dus 1 keer in de week komt de ongediertebestrijding de vallen controleren en in de tussentijd proberen de medewerkers de gevallen korrels netjes op te vegen. Na op het oude logo gewezen te zijn gingen we eerst naar het labo.
Excusie 2024: Rondleiding: lab
Hier wordt van alle mout een standaard wort gemaakt, welke dan geanalyseerd wordt op alle relevante waarden die voor mout belangrijk zijn (EBC, proteïne, watergehalte, …). Na het Labo gingen we via de bascule en voorpoetser (zeven, schoonblazen, wassen), waar het moutproces met krijt op de muur getekend was (zie hieronder) via de weekbakken naar de kiembakken/kiemstraat. Het gekiemde graan groeit werkelijk overal, in en op machines en tussen randjes en daarnaast ruikt het kiemende graan zeer sterk naar iets wat naar onze mening het meeste op een varkensstal leek. Zoeken op chemische processen in het kiem proces van gerst naar groenmout op Google geeft wat wetenschappelijke referenties7,
Excursie 2024: een handje mout
maar ChatGPT was iets behulpzamer en gaf aan dat bij het kiemen van gerst de volgende processen plaatsvinden: enzym-activatie, zetmeel-destructie, proteïne-degradatie in peptidenen, aminozuren, aerobic respiration, hydratatie en groei, waarbij dan de volgende gassen vrijkomen: CO2, H2O en VOCs. Dat laatste staat voor aromatische verbindingen zoals aldehyden en ketonen, alcoholen en zwavelverbindingen.Daarna hebben we de rooster vanuit de control room nog even mogen bekijken. De eest moesten we overslaan omdat het daar te heet wordt tijdens het productieproces, en we met te veel mensen waren, om daar veilig rond te lopen. De rondleiding werd afgesloten in het moutersnest met een Scheldeschuum blond en een Struukenduuker tripel van brouwerij van Steenberge, bekend van o.a. de Guldendraak, Piraat, Fourchette, en nog een paar andere merken. Waarna wij stipt op tijd weer vertrokken met de bus.

Excursie 2024: Moutproces

Excursie 2024: De mouterij Excursie 2024: De mouterij Excursie 2024: De mouterij

Het Bierparadijs

Excursie 2024: Het Bierparadijs
Na mouterij de Swaen hebben we ons wel 30 minuten lang mogen laven aan meer dan 1100 bieren (alfabetisch gesorteerd) bij het Bierparadijs in de Transportzone Meer, Hazeldonk, België, midden tussen Breda en Antwerpen. Tja, wat moet je daar nog meer over zeggen? Ze voorzien al 28 jaar in een behoefte, …

Brouwerijmuseum de Roos

Na wederom een korte busrit werden we vakkundig gedropt in het centrum van Bick (Hilvarenbeek), bij brouwerijmuseum de Roos. Hier werden we hartelijk ontvangen en kregen we in de kelder drie korte filmpjes te zien over het museum en de brouwerij (1877/ 2017), waarna de groep wederom in 2en gesplitst naar de brouwerij en/of naar het museum ging. De oude waterketels die vroeger vanuit buiten gestookt werden hebben een ingenieus systeem met luchtkanalen en schuiven, om zodoende als warmtewisselaar uit 1800 het water niet alleen onder de pan, maar ook langs te pan te kunnen verwarmen.

Excursie 2024: Warmtewisselaar uit 1800 A Excursie 2024: Warmtewisselaar uit 1800 B Excursie 2024: Warmtewisselaar uit 1800 C

Excursie 2024: Brouwerijmuseum De Roos
In de brouwketel van 500 liter wordt op donderdag en vrijdag door de betaalde brouwer 2 keer een batch gebrouwen. De 1ste gaat met SafaleTM BE-2568 de vergistingstank in en de 2e batch wordt daar de volgende dag opgelegd. Na 1 week wordt het geheel doorgepompt naar één van de vier 100L lager tanks, waarna het gebotteld wordt met SafeAleTM F-29, waarna het 3 weken op fles narijpt. Omdat de brouwerij ook wel verhuurd wordt, wordt af en toe een batch Bickse Tripel bij brouwerij Anders in Halen gemaakt. De brouwmeester is verantwoordelijk voor het bier totdat er een kroonkurk opzit (zaterdag) waarna de 134 vrijwilligers van de Roos voor de labels en verder zorgen. Na de brouwerij kreeg groep A een rondleiding door het museum met een korte uitleg over het infusie proces in de gietijzeren brouwketel en het gebruik van een warmtewisselaar waarna we langs het koelschip naar de tapruimte werden gedirigeerd. Hier stonden 4 bieren klaar waar we een smaakprofiel van moesten invullen om daarna te besluiten welk bier geproefd hadden.

Dat waren:

  1. Bickse Blond
  2. Bickse rooie Fik
  3. Bickse IPA
  4. Bickse Tripel
  5. Bickse quadrupel.

De smaakprofielen waren zoet, bitter, fruitig, nasmaak en, … Diacetyl infectie. De groep was zo groot, dat we niet met zijn allen aan de tafels pasten en er dus een groepje onder leiding van de buschauffeur dichter bij de tap had plaatsgenomen. Met het uitschenken van de 4 proefbieren was het handig om die 6 man dicht bij de tap eerst bier te geven en wij moesten bij het 4e bier concluderen dat de tapleiding niet schoon was, waardoor er minimaal 6 glazen met een diacetyl infectie uitgeserveerd waren. Nadat wij de barman de Bickse tripel met infectie hadden laten ruiken versus een verse Bickse tripel werd spontaan besloten om een 5e bier uit fles te tappen. Vandaar dat de 4 proefbieren er dus 5 zijn geworden. Via de brouwerijwinkel waar nog het e.e.a. gekocht werd, hebben we vervolgens onze excursie vervolgd.

Excursie 2024: Museumbrouwerij De Roos Excursie 2024: Museumbrouwerij De Roos IMG_6447 IMG_6448

Eetcafé de Mert

Aan de andere kant van de straat lag eetcafé de Mert waar we 2 tapbieren kregen en eten. De twee speciaalbieren op de tap waren Krab IPA en Hertog Jan bockbier. Verder waren er nog Hertog Jan Pilsener, Hoegaarden Wit, Franziskaner Hefe

Excursie 2024: De terugweg
Weisse, Leffe Blond, Tripel Karmeliet, La Trappe Dubbel, en Liefmans op Fust. En bleek dat ze o.a. Three Demons van Happy Demons in blik hadden staan. We kregen meerdere borden met brood met smeersels vooraf en konden vervolgens kiezen uit Fish & Chips of Saté van kippendijen. En tot slot was er voor de liefhebber nog een extra biertje van het bestuur, welke overigens wel in vijf minuten achterover-geslagen moest worden, want die rijtijdenwet is onverbiddelijk. Gelukkig was de chauffeur al eerder zijn, op 15 minuten lopen afstand geparkeerde bus gaan halen, en konden we dus bijna voor de deur instappen, om tijdig aan de terugreis te beginnen.

Wat doen we met nu met 1kg Gold Swaen Red?

Het moutboekje van de Swaen geeft als gebruik aan: Red Lager, Red Ale, Altbier, Red IPA, Amber Ale, Bockbier, export beers en specialty beers. Nu ben ik recentelijk met AI aan het spelen, dus besloot ik Chat GPT eens te vragen: “Wat kan ik doen met één kg Gold Swaen Red met een EBC van 40-60, geef daarbij een commercieel voorbeeld en een recept.”
Daar kwamen de volgende suggesties uit:

  1. Amber Ale, Dit is een Amerikaanse bierstijl met een mooie balans tussen moutzoetheid en hopbitterheid. De Gold Swaen Red zal de rijke moutbasis bieden. Commercieel voorbeeld: BrewDog 5AM Saint
  2. Red Ale, Vooral populair in Ierland, Red Ales staan bekend om hun karamelachtige zoetheid en licht geroosterde moutkarakter. Je kunt met Gold Swaen Red een klassieke Red Ale maken. Commercieel voorbeeld: Smithwick’s Irish Red Ale
  3. Bock, Bockbieren zijn sterk en moutig, met een kenmerkende karamel- en broodachtige smaak. Gold Swaen Red kan een complex moutprofiel bieden voor deze stijl. Commercieel voorbeeld: Einbecker Ur-Bock Dunkel, Ayinger Celebrator Doppelbock.
  4. Dunkel Weizen, Dit is een donker tarwebier uit Duitsland, met banaan- en kruidnageltonen, maar ook karamel en moutige diepgang. Gold Swaen Red kan helpen om die rijke kleur en smaak toe te voegen. Commercieel voorbeeld: Weihenstephaner Hefeweissbier Dunkel
  5. Scottish Ale (60/- or 80/-), Deze stijl heeft een sterke focus op mout, met weinig hopbitterheid. Gold Swaen Red geeft het bier een mooie kleur en extra complexiteit. Commercieel voorbeeld: Belhaven Scottish Ale

    Omdat er toch veel bovengistend “eiland” bier tussen zat de vraag nog een keer aangescherpt: “Zijn er ook ondergistende Europese bierstijlen die zich goed lenen voor het gebruik van deze mout”
    Daar kwam dit rijtje uit:

  6. Vienna Lager, Vienna Lagers zijn relatief lichte, mout gedreven lagers met een mooie balans tussen een licht geroosterde moutigheid en een zachte hopbitterheid. Gold Swaen Red kan helpen om de typische rood-amberkleur te bereiken, evenals een extra laag moutzoetheid en karamelachtige tonen. Commercieel voorbeeld: Samuel Adams Boston Lager (geïnspireerd door Vienna Lager) of Göss Original.
  7. Märzen/Oktoberfest, Märzen-bieren zijn traditioneel wat zwaarder en moutiger dan standaard lagers, met een amber tot koperkleur en een rijk karamelachtig karakter. Gold Swaen Red past perfect bij deze stijl om diepgang en kleur toe te voegen. Commercieel voorbeeld: Paulaner Oktoberfest Märzen, Hacker-Pschorr Oktoberfest Märzen.
  8. Dunkel Lager, Dunkel lagers zijn donker en moutig, met tonen van karamel, brood en soms een vleugje chocolade. De Gold Swaen Red kan bijdragen aan een diepe rode tint en een complex, maar gebalanceerd moutkarakter. Commercieel voorbeeld: Ayinger Altbairisch Dunkel, Hofbräu Dunkel.
  9. Polotmavý (Tsjechische Amber Lager), Dit is een amberkleurige Tsjechische lagerstijl, vergelijkbaar met Vienna Lager, maar met een iets droger en kruidiger hopprofiel door de Saaz-hop. Gold Swaen Red past goed in deze stijl om de kleur en moutcomplexiteit te verhogen. Commercieel voorbeeld: Bernard Jantarový Ležák, Kozel Polotmavý.
    ChatGPT kwam met een recept voor de Irish red ale en de Vienna Lager, maar ik heb ervoor gekozen om nog een recept voor de Polotmavý te vragen. Hieronder een 20L recept in gegenereerd door AI en verder in Beersmith uitgewerkt met alleen mouterij de Swaen mouten voor zowel de Irish Red als de Polotmavý.

20 liter Irish Red

Recept gegevens

batchgrootte: 20 l.
kooktijd: 60 min.

Ingrediënten

ingrediënt hoeveelheid kooktijd waarde bijzonderheden
Swaen Ale 3000 gr   7.5 EBC Leverancier: The Swaen
GreenSwaen Gold Red 1000 gr   50 EBC Leverancier: The Swaen
PlatinumSwaen Chit 200 gr   5.9 EBC Leverancier: The Swaen
BlackSwaen Chocolate B 50 gr   900.3 EBC Leverancier: The Swaen
East Kent Goldings 25 gr 60 min min. 4.84 α Bloemen  
Fuggles 15 gr 15 min min. 4.9 α Bloemen  
Wyeast 1084 Irish Ale 1      

Maischschema

73 °C 67 °C 75 °C
0 min. 60 min. 10 min.

 

Bijzonderheden

Maischschema
Saccharificatie: Voeg 11,6 L water toe van 72,9°C om een temperatuur van 66,7°C te bereiken en hou deze aan gedurende 60 minuten.
Flame out: Verhit tot 75,6°C en houd aan gedurende 10 minuten.

Spoelen:
Spoel met 18,0 L water van 75,6°C.

Vergistingsschema:
Primair: 14 dagen bij 19,0°C
Secundair: 14 dagen bij 3,0°C
Bottelen:
Voeg 7 g/l tafelsuiker toe.
Laat 28 dagen rijpen bij 19,0°C.

20 liter Polotmavy

Recept gegevens

batchgrootte: 20 l.
kooktijd: 60 min.

Ingrediënten

ingrediënt hoeveelheid kooktijd waarde bijzonderheden
Swaen Pilsner - Pilsmout 3000 gr   3 EBC Leverancier: The Swaen
GreenSwaen Gold Red 1000 gr   50 EBC Leverancier: The Swaen
GreenSwaen Gold Munich Light 500 gr   95 EBC Leverancier: The Swaen
PlatinumSwaen Chit 200 gr   5.9 EBC Leverancier: The Swaen
BlackSwaen Chocolate B 50 gr   900.3 EBC Leverancier: The Swaen
Saaz 50 gr 60 min. 4.1 α Bloemen  
Saaz 15 10 min. 4.1 α Bloemen  
Wyeast 2278 Czech Pils 1      

Maischschema

70 °C 64 °C 75 °C
0 min. 75 min. 10 min.

Bijzonderheden

 
Saccharificatie: Voeg 12,9 L water toe van 70°C om een temperatuur van 64°C te bereiken en hou deze aan gedurende 75 minuten.
Flame out: Verhit tot 75°C en houd aan gedurende 10 minuten.
Spoelen:
Spoel met 17,2 L water van 75°C.
Vergistingsschema:
Primair: 14 dagen op 10,0°C
Secundair: 3 dagen op 15,0°C
Daarna 28 dagen lageren op 3,0°C
Bottelen:
Voeg 6 g/l tafelsuiker toe.
Laat 28 dagen rijpen op 10-15°C.

 
Opmerkingen:
  1. Chat GPT stelde 200gr CaraPils van Weyerman (4EBC) of Dingemans (21EBC) voor, om een betere schuimstabiliteit te verkrijgen. De Swaen heeft Platinum Swaen© Chit, een very under-modified malt gemaakt om de schuimstabiliteit te verbeteren. Deze is echter (nog) niet te koop bij Brouwmaatje, Braumarkt of Unibrew.
  2. Had ik dit niet op bijv. het https://hobbybrouwen.nl/forum  kunnen vinden? Jawel, zoek maar eens op “ONK 09 A2 Irish Red Ale - Johan Riethoff” of “Irish Red Ale” in de recepten van ‘t Wort Wat, of kijk op https://homebrewacademy.com/czech-amber-lager-recipe/
  3. Ik heb geen brouwzouten berekend dat laat ik aan jullie over als je brouwwater uit Ierland of Tsjechië wilt gebruiken.
Tot slot, naar aanleiding van de opmerking dat er geen bruinbrood bestaat, zonder de toevoeging van mout voor de bruine kleur nog even dit gevraagd aan Chat GPT: “Kan je ook bijvoorbeeld een brood recept of ander keuken recept verzinnen waar deze mout in gebruikt kan worden (wel gemalen)”
En daar kwam dit antwoord op: Ja, het is zeker mogelijk om gemalen mout zoals Gold Swaen Red in een keukenrecept te gebruiken! Mout kan een diepe, rijke smaak aan gerechten geven, vooral in brood, gebak of zelfs marinades en stoofpotten. De karamelachtige en geroosterde tonen van Gold Swaen Red passen heel goed bij hartige en zoete gerechten. Hieronder vind je een recept voor een smakelijk Ambachtelijk Moutbrood met gemalen Gold Swaen Red.

Recept voor Ambachtelijk Moutbrood

Ingrediënten:
500 g bloem, 50 g gemalen Gold Swaen Red mout, 10 g zout, 10 g suiker, 7 g droge gist (of 20 g verse gist), 300 ml lauw water, 25 ml olijfolie, 1 eetlepel honing
Instructies:
Meng de droge ingrediënten:
Meng in een grote kom de bloem, gemalen Gold Swaen Red mout, zout, en suiker
Activeer de gist:
Meng de gist met het lauwe water en laat het ongeveer 5 minuten staan totdat het begint te schuimen (dit activeert de gist). Voeg de honing toe aan dit mengsel.
Deeg maken:
Maak een kuiltje in het midden van de droge ingrediënten en giet het gistmengsel erin. Voeg de olijfolie toe. Meng met een houten lepel of met je handen totdat je een samenhangend deeg krijgt.
Kneed het deeg:
Kneed het deeg ongeveer 10 minuten op een licht met bloem bestoven werkblad totdat het elastisch en soepel aanvoelt. Als het deeg te droog is, voeg dan wat extra water toe; als het te plakkerig is, voeg dan een beetje bloem toe.
Eerste rijs:
Doe het deeg in een licht ingevette kom en dek het af met een vochtige theedoek. Laat het ongeveer 1 tot 1,5 uur rijzen op een warme plaats totdat het in volume is verdubbeld.
Vormen:
Nadat het deeg is gerezen, sla je het lucht eruit en vorm je een brood (ovaal, rond of in een broodvorm naar keuze). Leg het op een met bakpapier beklede bakplaat of in een ingevette broodvorm.
Tweede rijs:
Laat het brood nog eens 30-45 minuten rijzen totdat het weer in volume is toegenomen.
Bakken:
Verwarm de oven voor op 220°C (200°C als je een heteluchtoven gebruikt). Bak het brood gedurende 25-30 minuten totdat het goudbruin is en hol klinkt als je op de onderkant klopt.
Afkoelen:
Laat het brood volledig afkoelen op een rooster voordat je het aansnijdt.
Resultaat:
Dit ambachtelijke brood krijgt een mooie diepe amberkleur van de gemalen Gold Swaen Red mout, en de mout voegt een subtiele karamelachtige zoetheid toe met lichte
geroosterde tonen. Het brood is stevig, smaakvol, en perfect voor bij soepen, stoofschotels, of gewoon met een goede plak boter en kaas!

Extra ideeën voor koken met mout:

Moutpannenkoeken: Voeg een paar eetlepels gemalen mout toe aan je pannenkoekenbeslag voor een diepe, geroosterde smaak.
Moutcake: Gebruik gemalen mout in cakes of muffins om een extra laag van zoetheid en complexiteit aan je gebak toe te voegen.
Moutmarinade: Maak een marinade voor vlees met mout, sojasaus, knoflook, en honing voor een rijke, diepe smaak.

Met deze veelzijdigheid kun je gemalen mout ook in andere gerechten gebruiken om smaak en kleur toe te voegen!

Veel plezier met het bedenken wat jullie met de mout gaan doen


1 Zie o.a. https://edepot.wur.nl/27637
2 Zou dat wellicht Barones Christina Wijnanda Mara barones Collot d'Escury (1946) zijn https://nl.wikipedia.org/wiki/Collot_d%27Escury
3 https://www.zeeuwsarchief.nl/zoekgids/domeinen/
4 Het hele proces staat ook beschreven op: www.hobbybrouwen.nl/artikel/mout.html
5 GoldSwaen©Aroma
6 BlackSwaen©ExtraBlack
7 Chemical Aspects of Germination, Wiley online Library, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1002/j.2050-0416.1923.tb06594.x
8 SafAle™ BE-256 provides fruity flavors over different fermentation conditions, specially at higher densities and high fermentation temperatures. This yeast is ideal to brew strong and flavor rich Belgian ales.
9 SafAle™ F-2 brewing yeast has been selected specifically for secondary fermentation in bottle and in cask. This yeast assimilates very little amount of maltotriose but assimilates basic sugars (glucose, fructose, saccharose, maltose). It is characterized by a neutral aroma profile respecting the base beer character and settles very homogeneously at the end of fermentation.
Terug naar overzicht