Hopteelt in de tuin

De meeste kennen hop van uit het zakje wat te koop is bij de verschillende winkels. Dit wordt vanuit de hele wereld getransporteerd om voor brouwers en voor ons beschikbaar te zijn.

De plant zelf

Hop is een vaste plant die hard kan groeien. Wel heeft hop specifieke eisen om goed te kunnen groeien, gelukkig heeft men in Nederland hier niet heel veel last van. De belangrijkste eis is de daglengte. In het begin moet de hop groeien en daarvoor zijn lange dagen nodig. Om te bloeien zijn er kortere dagen nodig. Gelukkig heeft Nederland die lange en korte dagen. Mocht de hop bijvoorbeeld in de kas staan met elke dag licht gedurende 16 uur per dag, dan zal de hop nooit gaan bloeien. Ook houdt de plant niet van te veel water als de wortels continue in het water staan.

Hop heeft twee varianten waarvan er maar één wordt gebruikt, namelijk de vrouwelijke planten met de bellen. De mannelijke planten planten zijn voor de hopbellen uit den boze (op een paar Engelse brouwers na). Als de vrouwelijke hopbel bevrucht wordt, komt er zaad in de bel en in dat zaad zit relatief veel olie. Olie en bier is niet de beste combinatie want dit beïnvloedt het schuim negatief.

Het aanleggen van een teeltsysteem

Hop houdt van groeien en kan niet als een boom zelf overeind staan dus daar moet iets voor komen. Het kan ook wel op de grond woekeren, maar dan worden de bellen vies en zijn de bellen waarschijnlijk moeilijk te oogsten. In de professionele teelt staan er palen met een dradenbed op 6 tot 8 meter hoog. Helaas is dat voor een paar planten niet heel handig. Voorbeelden van wat wel kan is een pergola of een haak in de buurt van de nok van een huis. Het is hierbij belangrijk om rekening te houden dat de plant 6 meter lang wordt en aan de eerste 1,5 meter geen bel komt. Wat ik ook wel eens voorbij hoor komen is dat men met een oude telefoonpaal bezig is om daar een aantal draden aan te spannen waar de plant in kan klimmen.

De grond moet los zijn en goed gedraineerd zodat de hop niet in het water staat. Het is ook mogelijk om de hopplant in een pot te kweken (lees minimaal speciekuip), maar dat is verreweg van optimaal. De volle grond is de beste optie.

Bij het planten zelf is het belangrijk dat de plek waar de takken (een soort dikke bol met takken) uit komen onder de grond zit. Qua afstand is 1,2 meter tot 1,4 meter aan te houden in rijen en tussen rijen minimaal 3,2 meter gangbaar. Met een paar planten is het aanhouden van die 1,2-1,4 meter tussen de planten een goede richtlijn.

Teelt in grote lijnen

Februari – maart

De teelt begint in het voorjaar met bemesten om de plant te voorzien van mineralen. Bij de grote velden wordt er 30.000 kilo compost per hectare uitgereden over het land om te bemesten. Met 2200 planten is dat 13,6 kilo compost per plant. Voor hobbyteelt is 13,6 kilo compost per plant lastiger te realiseren. Er zijn ook andere manieren om mineralen bij de plant te krijgen. Bijvoorbeeld een koekorrel rondom de plant. Qua dosering mag dat beetje extra koekorrel meer zijn dan wat er op de zak staat. Hop heeft meer mineralen nodig dan de gemiddelde tuinplant. Dat wordt vaak verkocht als bodemverbeteraar, maar eigenlijk is dat gewoon mest. Mocht er 1 kilo koekorrel per m² nodig zijn, dan mag er 4,5 kilo koekorrel bij de hopplant. Een deel daarvan mag ook later om de mineralen beter te benutten. Als er buiten te zien is dat de veehouders aan het bemesten zijn is dat prima om het rond die tijd te doen, een paar weken later mag ook. De boeren kiezen namelijk het moment van bemesten op basis van data en modellen.

Maart

Waarschijnlijk zal de plant al aardig aan het groeien zijn en staan er al blaadjes boven de grond. Deze ranken zijn niet sterk en zullen niet heel veel bellen kunnen dragen. Dus er moet gesnoeid worden of de hopscheuten kunnen opgegeten worden. Bij een kweker wordt het deel wat boven de grond staat verhakseld en wordt de rug vlak gemaakt. Mocht je bijvoorbeeld een bosmaaier of een snoeischaar hebben staan dan werkt dat waarschijnlijk ook wel. Verder is het belangrijk om de uitlopers weg te halen anders staan er straks 10 planten in plaats van één. Dat kost energie én dus ook bellen. Tevens moet er een draad komen waarlangs de hop omhoog groeit. In de teelt worden er verschillende materialen gebruikt voor deze klimdraden. Enkele voorbeelden zijn ijzerdraad en kokostouw. In de hobbyteelt kan ruw plastic touw ook.

April

De plant begint te groeien en heeft geleden onder de aangebrachte schade. Dat is niet zo erg, sterker nog, beter voor meer opbrengst. Er komen meerdere scheuten tevoorschijn waarvan er in het eerste jaar de beste 8 heel gehouden moeten worden. De rest kan eruit getrokken worden want dat geeft veel blad en aan dat blad zijn straks geen bellen. Die 8 beste ranken (eerste jaar maximaal 4) kunnen vanaf ongeveer 50 centimeter aan een draad ingedraaid worden. Hop groeit met de zon mee dus rechtsom. Dat betekent dat de plant ook rechtsom ingedraaid moet worden anders gaat de plant alsnog de andere kant op groeien en dat wordt een zooitje. Als het heet en zonnig is wordt de kop bros en kan die breken. Dat is niet gewenst want dan gaat de plant vertakken. Aan deze zijtakken groeit niet zoveel hop.

Mei - juni

De plant groeit hard als het goed gaat 10 centimeter per dag. Nu is het zaak dat de plant genoeg mineralen heeft om te kunnen blijven groeien. Mocht het blad onderin geel worden dan kan dat twee oorzaken hebben. De eerste oorzaak is een lage buitentemperatuur. Als dat niet het geval is dan is er vaak een te kort aan stikstof en moet er mest bij. Van die mest zijn verschillende vormen. Zo kan de bodemverbeteraar koekorrel gebruikt worden of een andere soort mest.

Mochten er onderin zijtakken groeien dan zijn is het het beste deze te verwijderen omdat die energie wegnemen die in de geselecteerde ranken moet. Als de plant groeit kan het blad onderin tot een meter verwijderd worden. Dat kan in drie stappen. De reden om dit te doen is dat het blad onderin niet meer productief is, maar wel energie kost. Dat is op zich geen groot probleem. Wat wel een probleem is, zijn insectenplagen die makkelijk planten aanvallen, want blad is fijner dan kale stengel. Bovendien droogt een kale stengel beter dus kunnen schimmels moeilijker de plant aantasten. Het onkruid eromheen moet er eigenlijk ook uit want anders gebruiken de insecten (spint) het onkruid om de plant in te lopen.

21 juni

Dit is de langste dag. Bij de meeste welbekend. De hopplant kent deze dag ook, niet letterlijk maar die kan deze dag wel meten. Dat precieze proces in de plant is complex. Deze dag moeten de scheuten ongeveer 6 meter lang zijn. Als de plant korter is dan 6 meter, dan is er te laat gesnoeid. Wanneer de plant langer dan 6 meter is, dan is er te vroeg gesnoeid in het voorjaar en is de kwaliteit minder. Deze langste dag is het moment dat de grote ranken zijtakken gaan maken. Aan de zijtakken komen trosjes met bellen te hangen.

Oogst

Augustus-september

Als de bellen donkergroen en licht knapperig zijn kan er geoogst worden. Als er over de partij bellen gekeken wordt dan moet er een bruine gloed te zien zijn. Bitterhoppen mogen iets bruiner zijn dan aromahoppen. Het is lastig uit te leggen hoe de bellen er exact uit moeten zien om te oogsten. Dat komt namelijk heel nauw om op het beste moment te oogsten. Dat is zelfs voor de professionele kweker lastig.

Aangezien je waarschijnlijk geen oogstmachine hebt kan je de hop met de hand plukken en dat kost ongeveer een uur per plant als die goed vol hangt.

Drogen

Nu is er geoogst, maar het belangrijkste proces komt nog: het drogen van de bellen. Dat moet zo snel mogelijk na de oogst gebeuren. Aangezien de hoeveelheden laag zijn kan het drogen nog relatief eenvoudig. Dit kan in een oven op 60 °C die op een kier staat of in een droogkast. Ga niet hoger dan die 60 °C, want daarmee gaan er te veel aroma’s en andere stoffen verloren. Als het vochtgehalte tussen de 8 en 12 procent ligt (grofweg 1/5 van het gewicht), is de hop droog en moet de hop 6 uur liggen om te acclimatiseren. Het vocht moet na het drogen nog herverdeeld worden in de bel. Daarna kan de hop verpakt worden en hetzelfde behandeld worden als gekochte hop. Vergeet niet te etiketteren, want het verschil tussen de soorten is niet zichtbaar.

Natte hop

Het is ook mogelijk om met verse hop te brouwen. Vergeet niet dat het vochtgehalte in de bel ongeveer vijf keer hoger is dan gedroogde hop. Verse hop geeft een ander aroma dan gedroogde hop, want dat heeft wat meer grasachtige tonen. Het grote nadeel van verse hop is de houdbaarheid. Verse hop kan makkelijk rotten.

Alfazuurbepaling

Het alfazuurgehalte zouden we graag willen weten van de zelf gekweekte hop. Het exact meten is mogelijk maar dat is duur, kost tijd en hop. Het kost rond de 40 euro exclusief transport en het kost 100 gram van de zelf gekweekte hop. Dus daar gaat de opbrengst. Het is ook mogelijk om het alleen als aromahop te gebruiken. In dit geval heeft het alfazuurgehalte weinig effect op de bitterheid van het bier. Als laatste is het mogelijk om het alfazuur in te schatten door informatie van de telers. Voor elke hop is er een bereik waarin het alfazuur valt. Dat is er ook voor de andere stoffen maar dat is minder interessant. Daarnaast is er informatie nodig uit de winkels van dezelfde soort hop uit hetzelfde jaar. Door deze informatie in dit bereik te zetten is het een beetje schatten of het een slecht, gemiddeld of goed jaar is. Het is een indicatie die kan helpen.

Na de teelt

Als de hop eraf is kan de plant met rust gelaten worden tot al het blad eraf is en kan dan afgeknipt worden. Dan gaat de energie uit de plant naar de wortels zodat de plant die volgend jaar kan benutten. Bij de kweker gaat dat anders, daar worden de planten op 50 centimeter afgezaagd en worden daarna naar de plukmachine gebracht waar de ranken gestript worden en het blad van de bellen gescheiden worden.

Mocht je nog vragen hebben of wil je weten of het goed gaat met de planten, mag je contact opnemen, dan kan ik daarin meedenken. Ik ben bezig om een kwekerij op te zetten om professioneel hop te gaan telen in Nederland. Mochten er vorderingen zijn dan laat ik het horen.

Bronnen

• Gesprekken met kwekers

• Hobbybrouwen.nl

• Inagro (BE)