Reisverslag excursie Texel

Ik zag steeds meer leden aanschuiven met extra tassen en bierkratten. Lege kratten overigens! Even over half negen kwam de autobus dan aangereden. Een hele grote bus met twee verdiepingen en een grote laadruimte. Dus plaats genoeg voor al die lege tassen en kratten. Exact om kwart voor negen zetten het gevaarte zich in beweging, met de leden erin verspreid over twee verdiepingen, en de kratten en tassen in het ruim. Zo was het een soort van rijdend clubhuis geworden. Rijdend over de polderwegen bereikten we na een klein kwartier de snelweg A9 en tuften we gezellig naar het noorden. Voorspoedig passeerden we Alkmaar en Schagen en al gauw kwam de Marinestad Den Helder in het zicht. Nog een keer een stoplicht rechts af en dan de laan op naar de toegangspoorten van de boot naar Texel.

Overtocht

We konden zonder enige oponthoud de boot oprijden. De bus stond nog maar net stil en de boot zette zich al in beweging om het Marsdiep over te steken, richting ‘het Horntje’, de veerhaven van Texel. Uiteindelijk bleek dat de reis zo voorspoedig verlopen was dat we nog net een boot eerder dan gepland hebben kunnen halen. Ik denk dat de herfstvakantie net begonnen was, want er stond een enorme file vanuit Texel op de boot naar het vaste land te wachten, die tot aan de plaats Den Burg liep. Maar goed, wij hadden geen last van enig oponthoud.

In Den Burg sloegen we van de hoofdweg af. Na nog wat bochten en een afslag bereikte we de eerste brouwerij die we deze dag zullen gaan bezoeken. De borden en een reeks vrolijk wapperende vlaggen toonden ons dat we hier waren beland bij brouwerij Tesselaar in Den Burg. Dit is de brouwerij die gerund wordt door de familie Diks. De Tesselaar Familiebrouwerij brouwt sinds de oprichting in 2017 onder de bezielende leiding van Maurice Diks bieren. We werden voor de deur al opgewacht door Maurice en zijn zoon Jasper. Jasper verwelkomt ons buiten en legt uit wat het programma zal zijn. Door de winkel en het proeflokaal betreden we een kleine zaal, die als bioscoop is ingericht. Het licht word gedimd en vader Maurice neemt het woord. Hij vertelt ons op zeer gepassioneerde wijze de geschiedenis van de brouwerij zoals die tot vandaag is ontstaan. Het verhaal wordt ondersteund door het gelijktijdig delen van beelden op het scherm.

Tesselaar Familiebrouwerij

Vestigingsadres: aan de Meyertebos 7, 1791 MG, Den Burg.

Maurice Diks verkocht later zijn conservenbedrijf en werd in 2000 bedrijfsleider en uiteindelijk meesterbrouwer bij de Texelse Bierbrouwerij. In 2004 werd hij brouwmeester en technisch directeur. Op 1 maart 2017 vertrok hij bij deze brouwerij en zat hij ineens thuis zonder plan. Zijn dochter Marinka was inmiddels afgestudeerd in het vrijetijdsmanagement met een belevingsonderzoek in een bierbrouwerij. Zij wilde wel iets met haar vader Maurice en moeder Helma gaan ondernemen en daarmee was in maart 2017 de kiem gelegd voor de familiebrouwerij Tesselaar. Maurice was aangenaam verrast, maar stelde dat er dan wel eerst een bedrijfsplan opgesteld diende te worden, en wel tot op gedetailleerd niveau. Hij had tenslotte jarenlang ervaring opgedaan met het opzetten van een goedwerkende brouwerij. Meerde pakken A4 werden volgeschreven met een bedrijfsplan.

De Tesselaar Familiebrouwerij begon in 2017 met het brouwen bij bevriende brouwerijen Later werd er een passend bedrijfspand gevonden. Uiteindelijk moest er ook nog een vergunning voor de brouwerij aangevraagd worden. Dit was op het eiland Texel nog een hele toer om dat voor elkaar te krijgen en vergde veel massagewerk bij de gemeenteraadsleden. Uiteindelijk werd er met 10 stemmen vóór en 2 tegen een vergunning verleend, zodat er in 2018 eindelijk gestart kon gaan worden met het opzetten van de brouwerij, waarna de officiële opening van de eigen brouwerij in Den Burg plaatsvond in februari 2019. Ook bleek het dat de overige kinderen van Maurice en Helma, Jasper en Sander, deel wilden gaan uitmaken van de nieuwe onderneming en later sloot ook schoonzoon Sander Visser zich aan. Jasper was chef-kok in enkele gerenommeerde restaurants en zijn oudere broer Sander Diks was een gepokt en gemazeld technicus in de evenementenbranche. In 2020 was de familie compleet werkzaam in de nieuwe brouwerij, die door de Corona pandemie een wat moeilijke start kende. 

Isoleren

Een koperen ketel zo los in een brouwerij verliest veel te veel warmte. Dus moest er een mantel met isolatiemateriaal omheen gemaakt worden. Er is onderzoek gedaan naar goede isolatiematerialen, maar uiteindelijk bleek het beste isolatiemateriaal ruimschoots aanwezig te zijn op Texel. Ja, het handelsmerk van Texel: schapenwol! Er werd iemand gevonden die nog genoeg wol op voorraad had en met twee busjes vol schapenwol was er meer dan voldoende isolatiemateriaal voorhanden. Om de ketels werden houten ribben geplaatst, waartussen de wol werd aangebracht en daaromheen nog eens een houten romp die bedekt werd met steenstrips van kunststof. Zo werden de twee ketels in de brouwerij opgebouwd, waarbij de maischketel anderhalve meter hoger opgesteld werd dan de kookketel. Dit om de zwaartekracht haar werk te laten doen bij het overhevelen van het wort. Zo ontstond er een hybride brouwerij met de authentieke koperen ketels uit 1967, afkomstig van een gesloten Duitse brouwerij en moderne RVS-tanks (warm water en cilinderkonisch gisttanks). Deze brouwerij werd in 2019 operationeel. Op 2 mei 2019 brouwde de familie Diks in hun zelfgebouwde brouwerij aan de Spinbaan 11 in Den Burg haar eerste Eiland Pils.

Uitbreiden

Al snel werd de behoefte gevoeld om uit te breiden. Echter, de verhuurder van het pand eiste dan wel dat het pand door de familie Diks zou worden aangekocht. Voor een veel te hoge prijs, was de mening van Maurice. Met het verlangen om uit te kunnen breiden werd gezocht naar een nieuw locatie. Deze vond men in de de hoedanigheid van oude lege, stoffige hallen van 4000 m² van een voormalige landbouwcoöperatie, inclusief een aardappelsorteerplaats. Ook nu weer was toestemming van de gemeente noodzakelijk, die in 2023 werd verkregen. De hallen werden werden opgeknapt, de asbest daken vervangen door moderne dakelementen, de zonnepanelen werden opnieuw geïnstalleerd. Ja, dan is het wel zo makkelijk dat je een technicus in de familie hebt. De opgeknapte hallen werden ingericht en aangepast aan de eisen van een moderne brouwerij. Nu, in 2025, draait de nieuwe brouwerij volledig op haar beoogde capaciteit.

Op 15 juni droegen Maurice en Helma Diks het bedrijf feestelijk over aan hun kinderen Sander, Marinka en Jasper en hun partners, die zelf al het nieuwe onderkomen hadden gekocht. Gedurende het verhaal van Maurice in de filmzaal worden ons diverse bieren in proefglaasjes aangeboden, zodat we tijdens het verhaal en de bijbehorende beelden kunnen genieten van de bieren.

Brouwzaal

Als we de glazen leeg hebben en Maurice aan het eind van zijn bevlogen verhaal is gekomen, verlaten we de zaal en komen uit in een hal waarin de kernactiviteiten van het brouwproces plaatsvinden. Min of meer centraal in de hal staan de twee koperen ketels, dan een groot aantal cilinderconische gisttanks, warmwatervoorziening, biercentrifuges en een etiketteer-lijn. En ook nog overal fusten een kratten met grote witte flessen bier. Dit blijkt een speciaalbier te zijn dat één maal per jaar wordt gebrouwen. Een Imperial Red Ale van 9% alcohol. We worden in staat gesteld om bij de brouwketels naar boven te gaan en deze vanaf de omringende balustrades te bewonderen. Wat opvalt is het speciaal uitgevoerde roermechanisme in de maischketel. Daarna gaan we naar boven, waar we een compleet uitzicht hebben over het gehele brouwhuis. 

We begeven ons naar een naastliggende hal, waar zich veel kratten en fusten bevinden. Even verder daarnaast in de volgende loods aanschouwen we twee enorme bakken van RVS.

Dan begeven we ons rondom een tafel waar het hele gamma aan bieren dat de brouwerij thans produceert te zien is. Als Maurice klaar is met het presenteren van alle bieren die Tesselaar op dit moment brouwt gaan we het proeflokaal in. Daar wacht een uitstekend verzorgde lunch op ons. We doen ons tegoed aan de heerlijke broodjes en velen van ons bestellen daarbij nog een lekker bier. Ook is er de gelegenheid om alle soorten bieren te kopen alsmede wat andere artikelen zoals glazen en flesopeners. Even later worden we verzocht om ons weer naar de bus te begeven, die inmiddels al heel wat flessen bier aan boord heeft. We hebben een hele leuke, interessante rondleiding gehad, die gerund wordt door een gepassioneerde familie. Wij rijden een paar straten terug en rijden door Den Burgh richting Oudeschild. Voor we het weten stopt de bus alweer. Even een parkeerplek zoeken en een stukje lopen naar de Texelse Brouwerij.

Texelse Brouwerij

Vestigingsadres: Schilderweg 214b 1792 CK Oudeschild.

De geschiedenis van de Texels Brouwerij

Omdat hij ruimte over had, verhuurde hij een deel van het kolossale pand aan startende ondernemers. In 1994 meldde Harry Bonne zich bij hem. De brouwerij werd gesitueerd in een gedeelte van de voormalige zuivelfabriek De Eendracht en gaf tevens onderdak aan een proeflokaal. Diks sponsorde het initiatief door een lage huur te berekenen. De brouwerij werd ingericht met apparatuur die afkomstig was uit de zuivelindustrie en bestond uit een kleine roestvrijstalen brouwketel en twee tanks (één voor de gisting en één voor de klaring). Op 25 juni 1994 werd de brouwerij op feestelijke wijze geopend en met succes: iedere Texelaar wilde het bier van eigen bodem wel eens uitproberen in het proeflokaal en, later, aan de bar. Het Skuumkoppe bier werd een begrip op Texel.

Begin 1999 bleek dat Harry Bonne en zijn vrouw Corry de brouwerij in de toenmalige opzet niet rendabel konden maken. Er moest flink uitgebreid worden of terug worden gekeerd naar het brouwen in de hobbysfeer. Gezien de huurverhoging zou deze hobby op de bestaande locatie te duur worden. Een grootschalige uitbreiding genoot niet de voorkeur, mede gezien het feit dat Harry en Corry tevens eigenaar waren van een metselbedrijf. Het sluiten van de brouwerij was voor de hand liggend. 

Na de sluiting werd Jaap van der Weide, geboren in 1961 in Groningen en voormalig verkoopdirecteur bij Siemens, de nieuwe eigenaar. In mei 1999 nam hij de leiding over en vernieuwde de brouwerij grondig. Hoewel de locatie en naam slechts licht veranderden, was er feitelijk sprake van een nieuwe brouwerij. Van der Weide herstelde de ‘X’ in de naam vanwege de export naar het continent en ontwikkelde nieuwe recepturen voor volmoutige bieren, geïnspireerd door het Duitse Reinheitsgebot. Met een nieuw brouwteam maakte de brouwerij in 1999 een frisse start.

De rondleiding en proeverij Texelse Brouwerij

Als we de oude zuivelfabriek betreden komen in een groot proeflokaal met vele tafels en een bar met diverse tappunten, waaruit het bier in de glazen getapt kan worden. Het is er al redelijk druk met bezoekers. Daar komen wij dan met meer dan 50 personen bij. De groep is te groot voor de rondleiding en moet daarom in tweeën worden gesplitst. De ene groep verdwijnt door een deur naar de oude hal van de zuivelfabriek en de rest neemt plaats aan de tafels en bestelt het gewenste biertje dat, op vertoon van een uitgereikt pasje, aan de tap besteld kon worden. Leuk detail is dat de tapkranen uitgevoerd zijn als de vuurtoren van Texel, ook het handelsmerk van deze brouwerij.

De installatie waarmee men nu nog brouwt kunnen we helaas niet zien. Wel een video waarin zaken getoond worden die wij als brouwers natuurlijk allang weten. Als de gids klaar is met zijn verhaal gaan we weer naar beneden en worden geleid naar een speciale proefruimte, waar de beleving van het bierproeven in de juiste ambiance gebracht is. De wanden zijn versierd met honderden, misschien wel duizenden, flessen die, met de bodem naar ons toe gericht, ons toelachen en waartussen verlichting de juiste atmosfeer om te proeven oproept.

De eerste groep van de rondleiding komt inmiddels daar ook binnen, zodat we tijdens de proeverij in deze ruimte weer compleet zijn. We krijgen diverse biertjes te proeven. Op het laatst komt er nog iemand uit de brouwerij met twee grote flessen speciaalbier, die pas gebotteld en nog niet gekoeld zijn. Het bier is het gelimiteerde Texels Geduld. De brouwmeester, Tom van der Veen, heeft hiervoor zijn inspiratie uit een Schots eiland gehaald. Het bier is een Bock-Stormbock; dat meer dan 10 maanden geduldig heeft gerijpt op Bruichladdich whiskyvaten van het Schotse eiland Islay. Deze bijzondere vatrijping geeft het bier extra kracht, diepte en complexiteit. Een unieke verbinding tussen de zilte zeelucht van Texel en de robuuste whiskytraditie van Islay. Het alcoholpercentage bedraagt 10%. 

Als we uiteindelijk klaar zijn met de proeverij kunnen er nog zaken gekocht worden in de aangrenzende winkel, waar men de bieren verkoopt en waar ook tal van gadgets te verkrijgen zijn die te maken hebben met deze brouwerij. Opnieuw lopen we daarna naar de bus en worden er weer aangekochte bieren in het vrachtruim geladen. Een ieder die de bus in gaat kan nog een mooie flesopener/sleutelhanger pakken, afkomstig van deze brouwerij. De bus zet zich hierna weer in beweging over de smalle wegen van Texel, richting Oosterend.

Brouwerij Stokerij Texel TX

Vestigingsadres: Slotskolk 22C 1794 BG, Oosterend – Texel.

De geschiedenis van Brouwerij Stokerij Texel TX

De TX Stokerij was er eerst. Op een boerderij stookten Kees Groenewoud en Jaco Spek vanuit restaardappels wodka en later ook gin. Het succes dwong de stokers te verhuizen. Gesleep met aardappels over het eiland leek ze niets, dus wilden ze graan als basis nemen. Rond dezelfde tijd vroeg horecaondernemer Mark Röpke van Paal 17 om een eigen ‘Texels’ bier. “We kwamen in die periode ook Nico Derks tegen”, zegt Groenewoud. Derks is geen onbekende in de bierwereld. Ooit had hij zijn eigen brouwerij St. Martinus in Groningen en later brouwde hij bij Oudaen in Utrecht om vervolgens bij de Texelse bierbrouwerij te gaan brouwen. Weer later begon hij een eigen SPAR op Texel. “Omdat we stookbier uit graan nodig hadden voor de productie van gin en wodka, leek het ons goed om ook bier te gaan brouwen met Nico.”

De bieren en distillaten van TX

Als iedereen binnen is gaan we naar een volgende ruimte. Daar staan drie ketels van 1000 liter inhoud opgesteld waarin bier kan worden gebrouwen. Haaks daarop staan twee ketels met distilleerkolommen opgesteld en drie gistingstanks van 2500 en 2000 liter. Aan de overzijde nog drie gistingstanks van 2000 liter en een heetwatertank. En dan staat er in een hoek nog een Canning-machine waar de bieren in blikjes worden afgevuld. Ook nog een vulinstallatie voor het afvullen van kegs. Vanuit de stokerij, die er eerder was dan de brouwerij worden TX-gin, TX-Wodka en diverse likeuren gemaakt. Verder wordt er nog TX Ocean Aged Gin gemaakt die exclusief gestookt wordt en vervolgens op eikenhouten Bordeauxvaten afgevuld. De vaten worden gerijpt op zeilboten naar de Caribbean en terug. Dus de rijping vindt op volle zee plaats.

Degusteren van bieren en de BBQ bij TX

En hiermee is de rondleiding door het Stook- en Brouwzaal ten einde gekomen en kunnen er nog wat vragen gesteld worden. Daarna begeven we ons gezamenlijk naar het proeflokaal. We krijgen ieder vier zwartgekleurde dekseltjes waarmee normaal de blikjes worden dichtgeseald. Dit blijken onze muntjes te zijn waarmee we tijdens ons verdere verblijf bier kunnen halen aan de tap.

Wanneer het helemaal gezellig is en een ieder geniet van zijn of haar favoriete biertje, wordt het sein gegeven dat het BBQ-buffet geopend is. Het vlees, brood en salades vinden gretig aftrek en al gauw zijn de schalen en pannen leeg. Er wordt nog wel wat vlees op de BBQ klaargemaakt voor degene die heel veel trek hebben. Als het eten op is en iedereen genoeg te drinken heeft gehad, wordt het weer tijd om de bus in te gaan.

De reis terug naar Hoofddorp

Wederom slingerend door de nauwe staatje van Oosterend komen we uit op de buitenweg die ons uiteindelijk weer naar de veerboot leidt. Met een beetje verbeelding hoor je al het bier klotsen in het vrachtruim van de autobus. Gelukkig staat er geen grote wachtrij en kunnen we zonder te wachten het autodek op. Ook nu weer hebben de een boot eerder dan gepland, zodat we binnen de kortste tijd Den Helder in rijden. Dan volgt de weg terug naar Hoofddorp. De stemming is opperbest in de bus, hoewel er een paar mensen direct in mijn omgeving toch wel last hadden van zware oogleden. Voldaan en tevreden komen we dan aan bij de Boerderij, ons clubhuis. Velen worden opgewacht door familieleden en bekenden die de deelnemers naar huis zullen gaan rijden, maar eerst dient er nog uitgeladen te worden. Heel wat kratten, dozen en tassen worden overgeladen vanuit de bus naar wachtende auto’s. 
We kunnen terugkijken op een zeer geslaagde excursie die de brouwerijen van Texel als thema had. Deze dag was perfect geregeld en zal bij velen nog wel lang in het geheugen blijven bestaan.Chapeau voor de organisatie!

Herkomst Skuumkoppe

Dan nog even het ontstaan van de naam Skuumkoppe. Tijdens de excursie bij de Texelse Brouwerij kwam ik het volgende krantenknipsel in een vitrine tegen, die ik jullie niet wil onthouden.

De oorsprong van de naam Skuumkoppe heeft een eigen verhaal. Skuumkoppe is eigenlijk ontstaan op een van de mooiste plekken op het eiland: de Slufter. Het is een uniek gebied met een open verbinding naar zee. Het water kan, afhankelijk van het getij, vrij naar binnen of naar buiten stromen. Beneden aan het duin, aan de polderkant, staat. het huidige Sluftercafé. De vroegere uitbater beklom dagelijks de hoge trap op het duin en bracht verslag uit van de weersverwachting. Bij slecht weer riep hij: “Goed weer om te jutten, skuumkoppes op zee!” In vroegere jaren was dit een van de meest aangename kreten voor de Texelaars, want dat betekende dat er storm op komst was. Je had kans op het stranden of zelfs zinken van schepen, wat een bruikbare buit opleverde voor de Texelse bevolking, die toen zeker niet in weelde leefde. De skuumkoppes wekten hoop en verwachting en gaven een gevoel van lotsverbondenheid.

Bronnen, noten en/of referenties

Hoewel ik het reisverslag geschreven heb, heb ik me daarnaast nog verdiept in delen van de geschiedenis van de brouwerijen, om die ook te delen met de leden die niet mee zijn geweest. Ik heb hiervoor enkele bronnen via het internet geraadpleegd:

• Vanuit Wikipedia: Texelse Bierbrouwerij. Stichting Erfgoed Nederlandse Biercultuur. Geraadpleegd op 22 juni 2024.
• Brouwerij De Leckere sluit zich aan bij Nederlandse Brouwers. Nederlandse Brouwers (27 januari 2016). Geraadpleegd op 26 april 2018.
• Mathijs Smit, Na successen zakt de Texelse Bierbrouwerij in de rode cijfers. RTL Nieuws (8 februari 2022).  Geraadpleegd op 22 juni 2024.
• Paul le Clercq, Heineken koopt Texelse Bierbrouwerij, bekend van Skuumkoppe. RTL Nieuws (2 november 2020). Geraadpleegd op 22 juni 2024.
• Anja Roubos, Verhuizing Texelse Bierbrouwerij gaat niet door. Brouwerij en proeflokaal blijven gevestigd op huidige locatie in voormalige melkfabriek. Noordhollands Dagblad (28 september 2021). Geraadpleegd op 22 juni 2024.
• Nathalie Bluiminck, Texels Bockbier: lekkerste Bockbier van Nederland. Misset Horeca (19 april 2012). Geraadpleegd op 25 april 2018.
• Bock Texelse Bierbrouwerij. www.texels.nl. Gearchiveerd op 26 april 2018. Geraadpleegd op 25 april 2018.
  ENTREE: https://www.entreemagazine.nl/dranken/nieuws/biernieuws/brouwerij-tx-de-crafty-
  brouwerij-van-texel33530
• https://www.texelsecourant.nl/nieuws/aankondiging/26820/directeur-maurice-diks-stopt-bij-texelse-
  bierbrouwerij-
• https://www.nederlandsebiercultuur.nl/databank/brouwerij/1663-tesselse

1 Een staalnamespiraal is een accessoire waarmee je gecontroleerd en met minimale schuimvorming monsters kunt nemen uit drukvaten, zoals een CCT of brite tank. Dankzij de verlengde vloeistofweg in de spiraal krijgt CO₂ de kans om uit te gassen voordat het staal naar buiten komt. Zo verkrijg je een stabieler en representatiever monster, ideaal voor laboratoriumanalyse of smaaktesten.