In het clubblad van maart 2017 schreef ik het artikel: “Verbod op verkoop van grote gasbranders”. Hier ging het over het verbod naar aanleiding van het onderzoek van de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit gebaseerd op de wettelijke eisen in het Besluit gastoestellen en de diverse Europese normen. De branders zijn onderzocht op de aanwezigheid van een vlambeveiliging, de instellingsmogelijkheid voor de primaire verbrandingslucht, eventuele roetvorming, kwaliteit van de verbranding, vlamontsteking en –stabiliteit, koolmonoxidevorming, de wettelijke vereiste opschriften op het toestel en op de verpakking en ten slotte de gebruiksaanwijzing.

Enige tijd waren deze branders schaars te verkrijgen in de uitverkoop maar enkele maanden later waren en nog steeds zijn ze weer gewoon verkrijgbaar. Als je als fabrikant maar in de gebruiksaanwijzing vermeld,  ” Zonder vlambeveiliging” en  “Voor gebruik in open en goed verluchte ruimtes” dan voldoe je weer aan de Europese regelgeving en is schijnbaar weer alles OK. Tegenwoordig speelt de energietransitie een grote rol in het maatschappelijk debat en ik denk echt wel dat de, al dan niet verre, toekomst vooral in het teken van elektriciteit zal staan.
 
Als ik zo lees en om mij heen kijk tijdens gezamenlijke brouwdagen dan zijn er nog steeds thuisbrouwers die op gas brouwen. (Een constatering en geen verwijt). Dit zijn vaak de brouwers die al een flink aantal jaar bezig zijn. De “newbies” zie ik vooral in de weer met elektriek. Het aantal elektrische brouwsets neemt de laatste 2 jaar overigens sterk toe. Was het voorheen uitsluitend een enkele elektrische inmaakketel, met de opkomst van betaalbare vol of half automatische brouwinstallaties gebeurt het regelmatig tijdens een gezamenlijke brouwdag dat een zekering het begeeft. De capaciteit van de elektrische installatie is gewoon niet toereikend voor het vermogen dat alle elektrische brouwsets vragen. Ik denk echter dat het elektrisch brouwen een niet te stoppen trend is. Ten eerste: omdat de aanschaf van zo’n moderne elektrische set niet veel meer hoeft te kosten dan een complete gasgestookte brouwset. Ten tweede: een “all-in-one” elektrische brouwketel neemt veel minder opbergruimte in beslag dan een brander, gastank, twee pannen en een hooikist. Last but not least: De overheid wil dat iedereen op de lange duur van het gas af gaat en ook thuisbrouwers maken zich zorgen om het klimaat en willen hun steentje bijdragen.

Nu brouw ik zelf al 7 jaar op gas. Er is geïnvesteerd in een brander die ik voorheen van iemand leende en de tweede hands emaille weckpannen zijn vervangen door iets grotere RVS exemplaren. Met een schuin oog heb ik als eens gekeken naar zo’n “all-in-one” systeem maar het ouderwets roeren in grote pannen vind ik nu juist de charme van het brouwen.

Iets anders dat mij tegenhoudt is het in mijn ogen te geringe vermogen van de elektrische sets. Wanneer ik weer eens over de schouders van een brouwer in zijn ketel kijk tijdens het koken valt het mij iedere keer op dat er niet echt rollend gekookt kan worden. (Correct me if I’m wrong) Okee, het oppervlak van het wort is in beroering maar het lijkt slechts op een beetje sudderen.
 

De waarden uit bovenstaand tabelletje geven mij als elektrotechnicus ook niet echt een comfortabel gevoel; Haalt men de 1°C temperatuurstijging per minuut tussen de maischstappen tijdens het maischproces? Hoe lang duurt het tot het wort kookt? Hoe gaat het als je ’s winters in een koude schuur brouwt? Natuurlijk kan je de je ketel isoleren met schuim of een speciale isoleermantel zoals de Grainfather Graincoat.

Enfin, ondanks de goede resultaten die veel brouwers met deze systemen bereiken mag het duidelijk zijn dat een “all-in-one” elektrische brouwset niet mijn “ding” is. Toch wilde ik eigenlijk wel van het dure flessengas af. LPG viel ook al af vanwege de benodigde dure gasdamptank. Ooit had ik al eens geprobeerd op een 2000 Watt elektrisch kookplaatje te brouwen maar dat was geen succes. Tijdens het maischen was de temperatuur erg moeilijk in de hand te houden en was er steeds sprake van het doorschieten van de temperatuur. Ook het aan de kook brengen van 25 liter wort ging niet lukken. De temperatuur bleef steken op 99°C. De oorzaak hiervoor was het geringe contactoppervlak tussen kookplaatje en weckketel. Ik was dus nog niet van het gas af… tot ik een artikel in Brew Your Own las dat ging over het brouwen op inductie. Mijn interesse was gewekt!

Inductie in het kort

Ik zal kort houden maar voor hen die niet precies weten wat inductie is even een korte uitleg: Simpel gezegd is inductie een methode om elektrische energie om te zetten in warmte. Een inductie kooktoestel bestaat uit een behuizing (bij voorkeur van metaal) met daar in een ventilator, een grote spoel van koperdraad, een stuk stuurelektronica en een  kookoppervlak van glas. Dat is het. Geen conventioneel verwarmingselement, geen brander of ander verwarmingselement. Dus waar komt de warmte vandaan? De elektronica in het toestel stuurt een flinke hoogfrequente stroom door de koperen spoel. Hierdoor ontstaat een sterk wisselend magnetisch veld. Dit veld veroorzaakt op moleculair niveau wrijving en trillingen in het magnetisch materiaal van de bodem van een pan die zich in dit magnetisch veld bevindt. Voor wie zich nog iets van zijn natuurkundelessen kan herinneren: De Weissgebiedjes in het magnetiseerbare materiaal worden heel snel van richting veranderd waarbij warmte vrijkomt. Verder gedraagt de bodem van de pan zich als een enkele kortgesloten winding van een transformator waarin een flinke stroom loopt die ook warmte genereert. Alle warmte wordt dus opgewekt in de bodem van de pan zelf en niet in het verwarmingselement.
 
Wat is nu het mooie van deze techniek? Ten eerste is het erg efficiënt. Als je een gasbrander gebruikt verdwijnt de meeste warmte langs de zijkant langs de ketel. Dus als je een 8kW Mammuth gasbrander gebruikt gaat maar een fractie van die energie je ketel in. Om een te vergelijking te maken met de motorsport: Het gaat niet om de hoeveelheid PK’s maar hoe je die overbrengt naar het asfalt. Verder is het goedkoop. Bij een brouwsel met een batchgrootte van 20 liter verstook ik al snel 1,5kg propaan. Bij de huidige prijs van €3 per kilo komt dat neer op €4,50. Als ik er van uit ga dat tijdens een doorsnee brouwdag mijn inductiekookplaat van 3500 Watt twee en een half uur op vol vermogen gebruikt wordt (maischen, spoelwater verwarmen en koken) kost mij dat bij de huidige kilowattuur prijs van €0,22 slechts 2,5 x 3,5 x 0,22 = €1,93 !
Inductiekookplaten zijn redelijk geprijsd en makkelijk schoon te maken, (zonder open vuur zal het apparaat nooit aangekoekte verbrande plekken gaan vertonen), het is stil op het geluid van de ventilator na. Een ander pluspunt is veiligheid: geen open vuur waar je bij moet blijven indien je brander geen vlambeveiliging heeft. En als dat nog niet voldoende is: een inductiekookplaat verbruikt geen zuurstof en produceert geen koolmonoxide hierdoor zijn er geen problemen met ventilatie zodat de thuisbrouwer comfortabel binnenshuis kan brouwen in plaats van de koude garage of schuur. Het is overigens wel prettig als de ontstane waterdamp afgevoerd kan worden naar buiten anders hangen de druppels condens aan het plafond.

Grootte telt wel degelijk

Hoewel ik in eerste instantie dacht dat batch grootte het grootste probleem vormde bij elektrisch koken vanwege het geringe vermogen van elektrische brouwsets ben ik na het lezen van het Brew Your Own artikel toch enigszins van gedachte veranderd. Met een bescheiden inductiekookplaat van 1800 Watt is het geen probleem om een batch van 10 liter te brouwen. Bijna elke pan is goed. Leuk voor een proefbrouwsel. Grotere batches vergen wat aanpassingen Ook met dit vermogen zijn grotere brouwsels tot wel 20 liter mogelijk. De pan dient dan wel goed geïsoleerd te zijn met schuim of anderszins om de warmte vast te houden en moet men rekening houden met de vorm van de pan. Het beste kies je een pan waarvan de diameter niet veel groter is dan het kookoppervlak van de kookplaat. Vaak kom je dan uit bij een panvorm waarbij de pan hoger is dan de diameter. Deze zijn wel wat lastig te vinden daar de meeste pannen net zo hoog zijn als de diameter.
Deze beperking van 1800 Watt geldt voornamelijk in landen als de USA waar er slechts 115 Volt uit de wandcontactdoos komt. Hier in Europa hebben we het dubbele tot onze beschikking en kunnen wij bij 230 Volt inductiekokers aansluiten tot 3600 Watt. Toegegeven, je kan tijdens het brouwen niet veel meer aansluiten op dezelfde elektriciteitsgroep maar dat is een klein offer dat je moet brengen. Het hoeft geen betoog dat met 3500 Watt batches van 25 liter geen probleem zijn. Recent heb ik zelfs 32 liter gebrouwen waarbij er flink rollend gekookt kon worden.
Kortom: “Size does matter” en met 3500 Watt, de juiste pan-geometrie en wat isolatie behoren ook batches van 40 liter tot de mogelijkheid.

In de praktijk

Inductie is een meer consistente warmtebron dan een gasvlam hetgeen betekent dat je makkelijker kan berekenen of proefondervindelijk vaststellen, hoe snel de water- of maischtemperatuur toeneemt bij een bepaald ingesteld vermogen. Dit betekent dat je niet perse de hele tijd de thermometer in de gaten hoeft te houden maar in de tussentijd kan je iets anders nuttigs doen. Persoonlijk geef ik er toch de voorkeur aan om gedurende het opwarmen tijdens een maischstap continue te roeren omdat alle warmte toegevoerd wordt via de bodem en ik toch een homogene doorwarming wil.
Voor mijn opstelling met de Hendi 3500M inductiekoker en inductiegeschikte 35 liter pan (zonder isolatie) heb ik onderstaande waarden gemeten:
Opwarmen 20 liter water bij 3500 Watt: 2,5°C per minuut. Opwarmen beslag met 16liter water en 4,5kg mout bij 2000 Watt: 1°C per minuut.

Hendi 3500M Inductiekookplaat van 3500Watt met draaiknop

Inductie is tevens heel geschikt voor brew-in-a-bag (BIAB) toepassingen met een enkele pan. Het ontbreken van open vuur maakt het mogelijk de ketel voorzien van isolatie op de warmtebron te zetten zonder brandgevaar. Met de inductiekoker op een zacht “pitje” houd je het beslag makkelijk op temperatuur  zonder dat je een hooikist nodig hebt. Schroef het vermogen weer op als je naar de volgende maischstap gaat. Verwijder de zak met granen en ga direct door met koken. De gelijkmatig in de bodem van de pan verdeelde warmte voorkomt aanbranden op de bodem en derhalve een makkelijk schoon te maken pan.
 
Hoe zit het met het draagvermogen van de koker en gewicht van pan en inhoud? Volgens het artikel in Brew Your Own zijn er geen problemen gemeld met inductiekokers met een metalen behuizing. Goedkopere kunststof exemplaren zouden een probleem kunnen geven als we horror verhalen op diverse internet fora geloven. Het gewicht van pan en inhoud hoeft echter geen probleem te zijn. Zelfs niet met hele grote ketels die uitsteken over de kookplaat. Een handige brouwer maakt in zo’n geval een drager, die iets groter is dan de inductiekoker zelf, om het gewicht te dragen. Een voordeel van inductie is dat de ketel geen direct contact hoeft te hebben. Dichtbij is goed genoeg, het elektromagnetisch veld overbrugt de minieme afstand wel.
 
Wat betreft eventuele isolatie van de ketel is er volgens de literatuur geen betere optie dan de reflecterende noppenfolie die verkrijgbaar is bij de bouwmarkten. Het is goedkoop en isoleert naar verluid beter dan schuim, neopreen of andere gebruikelijke materialen. Het is ook makkelijk in gebruik. Afmeten, knippen met een gewone schaar, aanbrengen, vastzetten met tape en klaar. Het kan zelfs weer verwijderd worden om schoon te maken na een beetje knoeien. Zet de ketel op zijn kop schuif de isolatie er af om te reinigen en schuif het weer terug over de ketel.

Nadelen

Zijn er minpunten? Ik heb er vooralsnog niet veel kunnen ontdekken. Een er van is het vraagstuk van het volume. Er zijn niet veel beperkingen aan de hoeveelheid wort die aan de kook gebracht kan worden met één of zelfs meerdere grote gasbranders. Een elektrische huisinstallatie kan echter een bepaalde hoeveelheid stroom leveren waardoor de batchgrootte beperkt is  De maximaal uit het lichtnet te betrekken energie moet wel in staat zijn de mate van temperatuur stijging te kunnen waarborgen. 1°C per minuut tijdens het maischproces is gewenst. Verder ben je beperkt in de keuze van brouwketels, niet elke pan is geschikt voor inductie. Dit laatste is tegenwoordig een minder groot probleem nu er bijna dagelijks meer nieuw brouwspul op de markt komt.

Voordelen

Ideaal voor klein behuisde thuisbrouwers, makkelijk op te bergen, BIAB-compatibility.
 
Ideaal voor koukleumen die er niet van houden om ‘s winters buiten, in de schuur of garage te brouwen.
 
De handgrepen van de pan worden niet heet. Verplaatsen van een pan kan zonder handschoenen.
 
Ideaal voor brouwers die elders een grote batch laten brouwen. Dit een prima test opstelling om thuis een recept te ontwikkelen en een proefbatch te brouwen.
 
Het geheel is handzaam. Daar waar gasbrouwers slepen met een brander én gastank draag jij je kookplaat met één hand. Alles wat je nodig hebt is een stopcontact en eventueel een verlengsnoer.
 
Inductiebrouwen is redelijk goedkoop als je overstapt van gas of als aanvulling op je gasbrander. Zeker als je al over voor inductie geschikte pannen bezit. Ik heb al kleine inductiekooktoestellen gezien vanaf 29 euro. Elektra is ook nog eens goedkoper dan propaan. Verder zullen de (aard)gas prijzen stijgen terwijl elektriciteit in verhouding goedkoper gaat worden als gevolg van de maatregelen in verband met de energietransitie.

Lessen uit de praktijk

Er zijn “induction interface discs” in de handel. Dit is een magnetiseerbare schijf die gebruikt wordt als “warmtebron” die geplaatst wordt tussen inductiekookplaat en een niet voor inductie geschikte ketel. Het effect van deze wijze van verwarmen is hetzelfde als met een gewoon elektrisch kookplaatje: De controle over de toegevoerde warmte is slecht, je hebt last van een naijleffect. Het rendement is slecht waardoor het lang duurt om wort, als het al lukt, aan de kook te krijgen. Niet doen dus.
 
Ondanks dat alle warmte ontwikkeld wordt in de bodem van de pan en de kookunit zelf geen warmte produceert is gevaar voor brandwonden aanwezig. Het glazen oppervlak absorbeert veel warmte van de hete pan en wordt daardoor ook heet. Kijk dus uit voor brandwonden wanneer je direct na het koken de kookplaat schoonmaakt of verplaatst.
 
Isoleer je inductiekookplaat niet om het geluid van de ventilator te verminderen. De ventilator koelt het interne elektronische circuit van de inductiekoker. Blokkeren van de luchtstroom veroorzaakt oververhitting en defect raken van de unit.
 
Om de zelfde reden kan je de inductiekoker niet aan/uit schakelen met een universele “tussenstekker”thermostaat zoals de UT200, UT300 of MH-805T van Conrad om de temperatuur van de maisch of wort constant te houden. De ventilator hoort namelijk nog even door te lopen nadat de inductiekoker door middel van de geëigende knop uitgeschakeld wordt.
 
De meeste kookplaten zijn beveiligd en schakelen na verloop van tijd uit (Bij mij na 1,5 uur). Houd dit in de gaten bij lange kooktijden.
 
Als je een inductietoestel wilt kopen, neem dan liever geen type met tiptoetsen maar met een draaiknop. Bij dreigend overkoken is een zwengel aan de knop sneller dan het indrukken van tiptoetsen om een hoop schoonmaakwerk te voorkomen.
 
Vaak is het snoer aan de inductieplaat net even te kort. Gebruik je een kabelhaspel om te verlengen kijk even of hij het vermogen aan kan en rol hem helemaal af. Het beste maak je zelf een verlengsnoer van de gewenste lengte met 3 aders van 1,5mm². Natuurlijk sluit je hierbij ook de veiligheidsaarde aan.

Foto: Een goed verlengsnoer van 3x 1,5mm2

Tot slot

Zeker is dat inductie zich in de praktijk bewezen heeft als waardevol alternatief voor thuisbrouwers hetzij als enige verwarmingsmethode of als aanvulling op de traditionele gasbrander. Dus wat houd je nog tegen om de overstap naar inductie te maken?