Naar aanleiding van de etikettenwedstrijd, heb ik mijn vrouw Ineke bereid gevonden enkele tips voor het maken van etiketten te beschrijven in een artikeltje.

Tips voor het ontwerpen van een etiket

Na de wedstrijden voor het mooiste etiket, ben ik gevraagd om een stukje te schrijven over waar een goed etiket aan zou moeten voldoen (op grafisch gebied in ieder geval).

Het staat natuurlijk iedereen vrij, om zijn etiket zo te maken als hij zelf wil. Als een etiket alleen bedoeld is om het ene flesje bier van het andere te kunnen onderscheiden, is in principe een stickertje met een naam voldoende. Deel je eens een keertje wat bier uit, of ben je gevraagd om voor een bepaalde gelegenheid eens een paar kratjes aan te leveren, dan is het natuurlijk wel leuk om je flesjes dan van een mooi etiket te voorzien.

In principe kan iedereen, zelfs zonder computer, een mooi etiket maken. Een rustige indeling, met genoeg ruimte rond de verschillende onderdelen oogt over het algemeen fraaier, dan een etiket vol met allerlei tierlantijnen.

Er zijn een aantal elementen die op een goed etiket moeten staan. De kans bestaat immers dat iemand je biertje pas gaat drinken, als jij niet in de buurt bent om uitleg te geven. Het is dan wel leuk dat hij weet wat hij in zijn glas heeft. De Warenwet en PINT hebben lijsten gepubliceerd waaraan professionele etiketten moeten voldoen, maar volgens mij zijn voor een amateurbrouwer de volgende gegevens voldoende:

• de naam van het bier
• het soort bier
• de naam van de brouwer(ij)
• een lijstje met ingrediënten
• inhoud
• het volumepercentage alcohol
• de brouw- en/of botteldatum
• de ideale drinktemperatuur

Dit kan naar believen nog uitgebreid worden met

• het maisch-schema
• de houdbaarheid
• extra informatie over het bier
• extra informatie over de naam
• enz, enz…

De meeste brouwers kiezen er voor om ook een afbeelding op hun etiket te zetten. Dit voegt zeker wat toe, maar er zijn wel een aantal dingen waar rekening mee moet worden gehouden:

• probeer een afbeelding te vinden die past bij de naam van het bier of de brouwerij, of bij het soort bier
• let erop dat het plaatje niet te veel kleine details bevat, de meeste printers kunnen deze niet goed weergeven, waardoor het plaatje te rommelig overkomt
• Let bij het aanpassen van het formaat (schalen of scale) dat dit voor de hoogte en breedte gelijkmatig gebeurd, zodat het geen "platgedrukte" of "opgerekte" afbeelding ontstaat.
• Let er bij het zoeken op internet op, dat de afbeelding groot genoeg is. Het is beter om een te grote afbeelding te verkleinen dan een te kleine te vergroten. Zie het voorbeeld hieronder:
  

  De afbeelding links was te klein en is vergroot naar de gewenste grootte. Ter vergelijking staat rechts een afbeelding die groot genoeg was. Het is duidelijk te zien dat door het vergroten de hele afbeelding wazig is geworden. Bij uitvergroting wordt het plaatje steeds "blokkeriger" waardoor uiteindelijk niet eens meer te zien is wat er op de afbeelding stond.

Als ongeveer bekend is wat er allemaal op het etiket moet komen wordt het tijd om over de indeling na te denken. Als je vaker etiketten maakt, kan het leuk zijn om een vast "basis-ontwerp" aan te houden, waardoor je bier herkenbaar wordt. Dit heeft ook als voordeel dat je niet elke keer alles hoeft uit te meten, maar dat je gebruik kunt maken van een vast stramien.

Er zijn een heleboel indelingen mogelijk, waarvan ik er een paar zal noemen, met daarbij de valkuilen die op kunnen treden.

Maar eerst een aantal punten dat voor alle soorten etiketten geldt:

• Zorg ervoor dat alle informatie die op het etiket komt, ook leesbaar is. De leesbaarheid is een combinatie van:
• de lettergrootte (nooit kleiner dan 8 pt).
• het lettertype (sommige versierde lettertypes zijn alleen goed leesbaar bij grotere letters, en dus alleen bruikbaar voor bv de naam van het bier).
• het contrast met de achtergrond. Zorg voor een afstekende kleur voor de tekst.
• Houdt er rekening mee, dat licht gekleurde tekst op een donkere achtergrond de neiging heeft om wat dicht te vloeien. Kies in zo’n geval dus een iets dikker of groter lettertype dan bij een donkere tekst op een lichte achtergrond.
• Probeer het beeld rustig te houden:
• gebruik daarom nooit meer dan twee verschillende lettertypes (b.v. één voor de namen van het bier en brouwerij, en één voor de algemene informatie).
• probeer niet te veel verschillende lettergroottes per lettertype te gebruiken. Veel variatie in lettergrootte werkt erg storend. Zie het volgende stukje:
  
• Beter is het om voor de kopjes eventueel een iets grotere letter te nemen, als daar genoeg ruimte voor is. Het bovenstaande stukje ziet er dan als volgt uit:
  
• Hetzelfde geldt voor het gebruik van dikgedrukte en schuingedrukte tekst. Wanneer u de kopjes boven de verschillende teksten dikgedrukt maakt, werkt dat zeker verduidelijkend, maar houdt dan de lettergrootte wel gelijk.

• Zorg ervoor dat elk onderdeel van het etiket voldoende ruimte heeft, waardoor er geen stukken tekst achter een plaatje verdwijnen of door de naam van het bier heen staan.
• Gebruik niet teveel verschillende kleuren. Het mooist is als er één of hoogstens twee hoofdkleuren uit de afbeelding, naast wit en/of zwart, gebruikt worden. Wat ook mooi kan zijn, is meerdere tinten van een kleur te gebruiken.
• Gebruik liever geen gekleurd papier. Zeker bij etiketten in kleur is het resultaat onvoorspelbaar. Wil je toch gekleurd papier gebruiken, zorg er dan voor dat het niet te donker is. Vooral rood en donkerblauw papier maken zwarte teksten moeilijk leesbaar.
• Zoals uit de hieronder staande voorbeelden blijkt, is het niet persé nodig om een kleuren-etiket te maken. Ook met een zwart-wit printer kunnen mooie resultaten bereikt worden. Maak hiervoor het etiket wel in zwart-wit (of grayscale) op, zodat vooraf duidelijk is, hoe de contrasten liggen. Als je over een fotobewerkingspakket beschikt, is het vaak redelijk eenvoudig om van een kleurenafbeelding een zwart-wit-afbeelding te maken.

Omdat de meeste etiketten een afbeelding bevatten, ga ik in de hieronder staande voorbeelden daarvan uit. Wil je, om wat voor reden dan ook, geen afbeeldingen op je etiket, dan kan het toch nuttig zijn, om de rest van het artikel te lezen, omdat de meeste regels ook gelden voor etiketten zonder afbeelding.

Een afbeelding kan op twee manieren gebruikt worden, namelijk als achtergrond-afbeelding en als plaatje tussen of naast de tekstblokken.

Tips voor een etiket met een plaatje als achtergrond-afbeelding:

• Zorg bij dit soort etiketten dat de afbeelding groot genoeg is om het hele etiket te kunnen beslaan (zie ook hierboven). Een wazige of blokkerige foto komt het etiket niet ten goede.
• Een afbeelding varieert vaak nogal van kleur en tint. Daardoor zal het lastig zijn om de tekst op een goed leesbare manier weer te geven. Er zijn een aantal mogelijkheden om dit op te lossen:
• Als de afbeelding aan één of twee kanten een stuk heeft dat redelijk egaal van kleur is, kan daar de tekst neergezet worden, in een goed contrasterende kleur. Als je pakket het toestaat, kun je eventueel nog een rand om de titel maken. Gebruik daarvoor dan een kleur die op een andere plaats in de afbeelding terugkomt.
  
• Lukt het bovenstaande niet, omdat de afbeelding geen vlakken heeft die egaal genoeg zijn, voeg dan zelf een (half transparant) tekstvlak toe, in een kleur die zowel goed bij de afbeelding past, als een goed contrast geeft met de tekstkleur. In het onderstaande voorbeeld is een half transparant wit vlak aan de foto toegevoegd:
  
• Heeft de afbeelding twee sterk contrasterende "vlakken", dan kan het een idee zijn om de tekst in twee, daarmee contrasterende kleuren uit te voeren.
  
• Is een afbeelding voor geen van deze oplossingen geschikt, dan is het aan te raden om deze (gedeeltelijk) als "losse" afbeelding te gebruiken. Het etiket heeft dan een duidelijke scheiding tussen de afbeelding en het tekstgedeelte.
• Let er bij het snijden/knippen van een etiket met een achtergrondafbeelding op dat de randen aan alle kanten hetzelfde zijn. Op zich mag het etiket best een donkere rand hebben, maar zorg er dan voor dat die dan ook overal evenveel zichtbaar is. Een andere mogelijkheid is, om het etiket rondom een kleine witrand, van zo’n 3 of 4 mm te geven.

Tips voor een etiket met een "losse" afbeelding:

Als je voor een losse afbeelding kiest, is de volgende keuze of deze in het midden komt te staan, met links en rechts de informatie, of dat de afbeelding links of rechts van een tekstblok wordt geplaatst.

Kies je voor een afbeelding in het midden, let er dan op dat het etiket symmetrisch blijft. Dat betekent dat de tekstblokken links en rechts ongeveer even lang en breed zijn, en even ver van de randen staan.

• Heb je veel tekst, en een relatief smalle ruimte, dan is het het beste om de tekst verticaal te plaatsen, waardoor de regels wat langer kunnen blijven. Dit leest prettiger dan teksten met veel afbrekingen. In onderstaande afbeelding zijn twee witte hulplijnen gebruikt. Deze horen niet bij het ontwerp, maar zijn bedoeld als verduidelijking.
  
• Als de tekst verticaal wordt geplaatst, is het voor het evenwicht mooier, om te proberen de teksten links en rechts "uit te vullen", zodat een evenwichtig tekstblok ontstaat (zie boven). Helaas heeft niet elk pakket de mogelijkheid om dit automatisch te doen. Een andere mogelijkheid is om de teksten te centreren, waarbij dan wel geprobeerd moet worden om de regels niet te veel in lengte te laten verschillen.
• De uitlijning van de tekstblokken met elkaar, en de andere onderdelen van het etiket is erg belangrijk. In het hierboven staande voorbeeld is met behulp van de witte hulplijnen aangegeven dat de tekstblokken aan de bovenkant gelijk staan met de bovenkant van de biernaam, en aan de onderkant met de onderkant van de brouwerij-naam. Daarbij is ervoor gezorgd, dat de stroken "zwart" rondom ongeveer even breed zijn.

Voor een etiket met de afbeelding aan één van de zijkanten gelden eigenlijk dezelfde regels.

• Vaak is het tekstvlak bij dit soort etiketten wat groter, waardoor de informatie naar keuze horizontaal of verticaal geplaatst kan worden.
• Let ook bij deze etiketten erop dat de verschillende onderdelen netjes met elkaar uitlijnen.
• In het onderstaande voorbeeld staan het midden van de naam van het bier en die van de brouwerij boven elkaar (=gecentreerd). Het tekstblok rechts begint even hoog als de kleine letters van de biernaam en eindigt gelijk met de onderkant van de brouwerij-naam.
  
• Bij het verticaal uitlijnen van teksten wordt meestal gekeken naar de zogenaamde x-hoogte: dit is de hoogte van een kleine letter zonder "staarten" zoals de a, o of x. Alleen als bv. de biernaam uit alleen hoofdletters bestaat, wordt natuurlijk de bovenkant van de hele naam genomen.
• Staat een tekstblok verticaal, zoals hierboven bij het Haloween-bier, dan kunnen punten, komma’s en afbreek-streepjes genegeerd worden. Het gaat om de "massa" van de tekst.

Hoewel in de bovenstaande tekst uitgegaan is van, de min of meer standaard, rechthoekige etiketten, gelden de meeste regels ook voor etiketten met een afwijkende vorm. Verder is het aan je eigen creativiteit hoe je je etiket invult.

Is je etiket eenmaal afgedrukt, neem dan ook nog even de tijd, om het netjes uit te knippen of te snijden. Het is zonde om een fraai ontworpen etiket met scheve randen, of zelfs ontbrekende stukken op een flesje te plakken. Een bierliefhebber kijkt immers naar het gehele resultaat!

Ineke de Moor