Het jaar 2022 hebben we alweer afgesloten, ik weet niet of het aan mij ligt maar het lijkt steeds sneller om te gaan. Een nieuw jaar om te brouwen. Ik wens iedereen voor 2023 een gelukkig en gezond jaar toe, vol met nieuwe uitdagingen op brouwgebied. Het afgelopen jaar hebben we redelijk normaal kunnen doorstaan zonder al te veel Covid problemen. Maar het teruggaan naar de oude bezoekersaantallen heeft een lange tijd geduurd. We zijn alweer volop bezig met het plannen van interessante clubavonden en de eerste gezamenlijke brouwdag zal dit jaar op 11 maart zijn.

Afgelopen clubavond

In december hebben we weer de gebruikelijke bier/food pairing mogen houden. Een vijftal soorten bitterbal/mini-kroketten werd gecombineerd met een vijftal mooie bieren. Smaken verschillen uiteraard, maar een ieder heeft wel kunnen genieten denk ik, gezien het enthousiasme op de avond. Het wordt uiteraard wel ieder jaar moeilijker om weer wat nieuws en origineels te verzinnen. Dus mochten er ideeën zijn voor december 2023, laat het gerust weten. We hebben nog even de tijd.

Komende clubavond

Hier willen we een neutraal bier gaan behandelen met koud-hopping. Een aantal varianten zal gemaakt worden en aan jullie de eer om te bepalen welke variant hier gebruikt wordt.

Recept van de maand

De lente is in aantocht. Tenminste, als ik de temperaturen buiten mag geloven. Gelukkig duurt het toch nog wel even dus er is nog net tijd genoeg om een lekker lente-brouwseltje in elkaar te flansen. Want je wilt natuurlijk niet in de lente zonder lentebier zitten, dat zou lentestress opleveren.

Daarvoor eerst maar eens uitgebreid langs bij Uilemans. Lift, kerk en lokaal voorgeproefd, op zoek naar een lekker bier waar je de lente in kan proeven. Een hazy IPA van geen idee meer welke brouwerij, waar lekker veel frisse, fruitige, hoppige aromaatjes en consorten in ronddreven, viel erg in de smaak. Zoiets moet het gaan worden.

Thuis eerst maar eens het archief er op nageslagen of er al eens een ‘in de buurt van dit bier’ recept was geweest. Niets is makkelijker dan een bestaand lekker receptje een beetje omkalefateren naar een net even ander bier. De hopsamenstelling is namelijk dan al ongeveer in balans en je hoeft in dit geval slechts de moutstorting te wijzigen. Hoe minder variabelen, hoe makkelijker het leven is.

Onderstaand recept kwam hieruit voort. Een straffe proever die het oorspronkelijke recept weet terug te proeven. Voor alle gezondheidsfreaks onder ons: je zou hier nog extra fruit in kunnen gooien maar of de vitamines iets gaan toevoegen lijkt mij zeer onwaarschijnlijk.

Groeten,
Michael

Recept voor januari

Hazmatipa

Receptgegevens

Ingrediënten

Maischschema

Opmerking van de brouwer

• De aangegeven hoeveelheden water zijn ongeveer wat je nodig hebt bij een gemiddelde brouwinstallatie en ongeveer 4 liter water per kilo mout. Gebruik het spoelwater tot je het gewenste eind SG bereikt hebt, plus het aantal liters dat je nodig hebt om het kookverlies van je eigen kookpan te compenseren.

• Hoofdvergisting: 1 a 2 weken tussen 18°C en 22°C

• Lagering: 2 tot 6 weken tussen de 5°C en 15°C

• De koudhop toevoegen tijdens de lagering

Voor deze avond was het thema BIER EN BITTERBALLEN, het laatste avondmaal. Dit alles omdat de vorige jaarafsluiting door de lockdown niet door kon gaan. De opkomst was redelijk, 60-65. Ze hadden er zin om er een gezellige avond van te maken.

Er is maandbier van de winnaar van 2020/21, dat belooft wat goeds.

De Food-pairing is samengesteld onder leiding van Daniel Eisinger, samen met bestuur en kenners uit de vereniging die ook hebben voorgeproefd. Het ging om 5 verschillende  mini-kroketten of bitterballen met een daarbij behorend bier, zoals: kaas, vis, ham, peking eend  en tot slot kalfsvlees . Voor het bakken was machinist Erik Deelissen verantwoordelijk en ook dat het treintje van beneden naar boven kwam. Voor hem een fluitje van een cent. Anderen zorgden voor het bijpassende bier.

Tussen de gangen door zorgde de wedstrijdleiding  voor het uitdelen van de prijzen. Ondertussen had ik het maandbier december aangekoppeld. Een Weizen doppelbock, gebrouwen door   STEFAN HENDRIKS  en die tapte prima. Op de wedstrijdformulieren kwam ik de volgende meldingen tegen: lekker; prof. kwaliteit; frisse bock; uitzonderlijke smaakbeleving (dat kon ook met de food-pairing te maken hebben  en met  deze persoon wil ik kennis maken).  Al met al viel het dus goed in de smaak.

Er zijn 27 formulieren ingenomen en ik heb de punten opgeteld. De uitslag maak ik op de clubavond, tijdens het uitdelen van de 17^e kei voor 2022, bekend.

Inleiding

De laatste jaren is de samenleving over de volle breedte doordrongen geraakt van de noodzaak van duurzaamheid. In onze vereniging is het onderwerp nog niet echt aan de orde geweest, voor zover ik weet. Maar de energieschaarste, het watertekort, de overgang naar biologische landbouw zijn van belang voor alle sectoren van het economisch leven en dus ook voor de amateurbierbrouwerij. De omvang van een sector doet er daarbij niet zoveel toe. Het gaat om de omslag in denken en handelen. Die heeft ook weer impact op naastgelegen sectoren. Wie zijn gedachten laat gaan over duurzaamheid in de brouwerij komt al snel tot een inventarisatie van vragen en het besef dat er een zeker tekort aan informatie lijkt te zijn. Misschien niet in de hele brouwerij, maar wel bij ons, bij 't Wort Wat! Waar hebben we het dan over?

Ingrediënten

Bij de ingrediënten graan en hop moeten we, lijkt mij, vooral denken aan biologisch telen/verbouwen en aan het verlagen van transportkosten (footprint). Er wordt nu mout ingevoerd vanuit de Verenigde Staten, Engeland, etc. Is dat echt nodig? Wordt er in onze directe omgeving niet biologisch geteeld en gemout? Er zijn biologische bieren op de markt, bij die brouwers zouden we te rade kunnen gaan om te ontdekken waar biologisch geteeld graan vermout wordt. Zou de Polderbok bijvoorbeeld een keer biologisch en duurzaam gemaakt kunnen worden?

Hetzelfde geldt voor hop. Er wordt nu veel hop ingevoerd vanuit het buitenland. Dat heeft o.a. te maken met het begrip terroir (hop ontleent zijn smaak aan de bodemgesteldheid en de weersomstandigheden in een bepaald gebied). Maar is dat wel zo absoluut?

Dan hebben we nog de gist. Die komt af en toe ook wel van heel ver. Kan dat ook anders? Wie kan daar iets zinnigs over zeggen?

En dan de bostel. Onlangs stond op Marktplaats een oproep van een varkensboer aan amateurbrouwers met het verzoek de bostel aan hem te geven voor zijn varkens. Niet voor iedereen uitvoerbaar, maar composteren bijvoorbeeld, dat kan ook. Toevoegen aan eigen gebakken brood is een bekende. Zijn er nog andere nuttige bestemmingen te bedenken voor de bostel? Weggooien kan altijd nog.

Energie

We koken en maischen nu beide ongeveer een uur. Voor de maischduur zijn al alternatieven onderzocht, maar in de recepten die wij verspreiden zie je die niet terug. Overal staat nog een maischduur van ongeveer een uur vermeld, verdeeld in een aantal maischstappen. Kan het minder? Hoeveel minder? Hetzelfde geldt voor de kooktijd. Is er echt een uur nodig? Kan dat ook korter? Misschien is dit iets voor een proeftuinexperiment, waarbij het effect onderzocht wordt van verschillende kooktijden bij gelijkblijvende brouwtechniek en ingrediënten. En dan kunnen we misschien ook recepten met gereduceerde maisch- en kooktijd  voorzien van een duurzaamheidsmerkje. Een groen blaadje of iets dergelijks.

Wie minder energie gebruikt voor maischen en koken bespaart elektra/gas. Zou dat te berekenen zijn?

Water

Bij het koelen verbruiken we veel water. Het warme water wordt weliswaar door menigeen gebruikt om de apparatuur schoon te maken, maar de facto gaat er bij de meeste koelingsmethodes wel erg veel water doorheen. Zou het niet mogelijk zijn te koelen in een gesloten systeem? Waarbij de warmte uit het koelwater wordt gehaald en hetzelfde water vervolgens weer wordt gebruikt om verder te koelen? Bestaat er zoiets? Kunnen we zoiets uitvinden? In een recent Amerikaans artikel werd de suggestie gedaan om het water uit het eigen zwembad te gebruiken om te koelen en vervolgens terug te laten stromen in het zwembad. Heel circulair, maar niet erg realistisch. Wie kan een bruikbaarder oplossing bedenken voor dit vraagstuk? En hoe zit het eigenlijk met de allernatuurlijkste methode van koelen, namelijk je vat buiten zetten en wachten tot het voldoende afgekoeld is voor het toedienen van de gist? Is wel eens onderzocht wat dat doet met het bier?

Schoonmaakmiddelen

Een brouwer moet heel schoon werken, maar dat betekent nog niet dat we allerlei troep moeten gebruiken. Zijn er schoonmaakmiddelen die onze apparatuur (en de flesjes)goed schoonmaken en het milieu niet schaden? Kunnen we daar misschien een lijstje van maken om ze systematisch uit te proberen en al dan niet aan te bevelen aan de leden?

Oproep

Zoals gezegd zijn er meer vragen dan antwoorden als het om duurzamer brouwen gaat. Informatie verzamelen en bespreken, zoeken naar alternatieven is één van de eerste stappen in het proces naar duurzamer brouwen. Om die reden roepen redactie en bestuur van 't Wort Wat! leden op om zich aan te melden bij de nieuw op te richten Initiatiefgroep Duurzaamheid. Wat houdt dat in? De Initiatiefgroep verzamelt informatie over duurzaamheid, deelt die informatie met de leden via het clubblad, zoekt antwoord op vragen door het bedenken/opzetten van experimenten en proeftuinen, bedenkt activiteiten ter bevordering van duurzamer brouwen. De Initiatiefgroep adviseert gevraagd en ongevraagd (altijd leuk). Deelname is vrijblijvend. Wie niet meer mee wil doen, stapt er gewoon uit. De communicatie gaat via Skype, WhatsApp, e-mail of fysiek, al naargelang hoe het uitkomt. Aanmelden of gewoon reageren kan bij redactie@twortwat. Iedereen die reageert krijgt een antwoord. Dus, wacht niet langer, meld je aan en maak van 2023 een mooi groen brouwjaar!

Sophie de Boer

Inleiding

In juni 2021 was ik met mijn zoon een nieuw voorraadje APA aan het brouwen, toen hij op een rustig moment tijdens het koken zei : “er is een nieuwe hop uit Frankrijk die erg geurig en fruitig schijnt te zijn volgens de ‘Hop Chronicals’ op de Amerikaanse ‘Brülosophy’ website. Dat zou ik wel 'ns willen proberen”. Vond ik een prima idee en dus een keer doen, niet vergeten!

Volgens de beschrijving was het een hop die vooral in fris fruitige zomerbieren paste en bij ons kwam het er in 2021 niet meer van. Vakantie op komst en we hadden nog 2 andere recepten in de planning – en in de voorraad – staan voor een najaarsbock en een Irish red ale.

Meteor is een kleine brouwer van specialties in de Elzas die deze Saison maakt en dan nahopt met Barbe Rouge. Of dat in de hopstand is of dry hoppen staat er niet op. Ik vond de combi van een vrij droog Saison biertje met extra aroma's wat vreemd. Was een beetje vlak biertje, ik miste body, het was uit balans en had een stevig bittertje in de nadronk. Mwah… niet geweldig, maar over smaak valt te twisten. Bij mij bleef het bij 1 sixpack.

Frankrijk… Nou niet het eerste land waar je aan denkt als het over hop gaat. Volgens mij staan Fransen liever in de druiven te trappen voor de wijn. Veel bier in Frankrijk komt uit de Elzas, want dat is ‘half om half’ ook een beetje Duits en die zijn – blijkbaar – beter in bier maken. De ‘grote jongens’ als Kronenbourg en 1664 zitten daar en dat zal historisch zo gegroeid zijn. Dus maar 'ns even wat uitzoeken over dat nieuwe Franse spul, wat blijkbaar ergens tussen de uitgestrekte wijnvelden is gemaakt en staat te groeien.

De nieuwe hop

Barbe rouge is afkomstig van een kruising die – vermoedelijk – rond 2015 is gemaakt in de Franse Elzas en is verwant met Strisselspalt hop, een wat ouder ras en mij overigens onbekend. Maar het blijkt dat deze hopkruising afkomstig is van hetzelfde plantenveredelingsbedrijf. Het is wat onduidelijk of die Strisselspalt nou één van de kruisingsouders is van Barbe rouge of dat beide rassen dezelfde ouder delen. Ik ben zelf plantenveredelaar en dit komt me bekend voor. Nooit, never nooit de kruisingsouders van een nieuw ras onthullen, dat is unieke kennis en die geef je niet weg. De concurrenten slapen niet en je kennisvoorsprong is goud waard. Daarom mogen geïnteresseerde potentiele klanten (telers) ‘in de keuken kijken, maar niet in de kastjes en zeker niet in de pannen’. Dat is waarschijnlijk ook de reden dat er vaag wordt gedaan over de andere kruisingsouder van Barbe Rouge.

Groeit-ie goed, bloeit-ie goed, snoeit-ie goed? Een bekende veredelaarsuitspraak. Ook moet uiteraard vastgesteld worden welke werkzame stoffen erin zitten, verspreid over meerdere oogsten om seizoensinvloeden uit te sluiten. Dus… testen, testen, testen! En er moet tegelijkertijd uitgangsmateriaal opgebouwd worden, een flinke hoeveelheid planten om uiteindelijk het ras in de markt te kunnen zetten. Dat kost een paar jaar en dus heeft in 2021 Barbe Rouge pas echt opgang gemaakt, zo blijkt uit informatie op internet.

Op ‘Beer Maverick’ staat inmiddels ook informatie over de toepassing van dit hopras. Want deze ‘aroma bom’ is door de Amerikanen ontdekt en het predicaat ‘nieuw’ genereert altijd extra omzet. Vandaar dat Barbe Rouge regelmatig uitverkocht is, een nieuw ras in de opstartfase waar iedereen bovenop duikt. Typisch Amerikaans kuddegedrag*!

Nog een reden voor de – nu nog – beperkte verkrijgbaarheid is dat het ras Barbe Rouge hoogstwaarschijnlijk kwekersrechtelijk beschermd is en het plantmateriaal gelimiteerd wordt uitgegeven onder licentie. Althans… ik neem aan dat de Franse veredelaar wel zo verstandig is geweest om in de EU daarvoor PBR (Plant Breeders Right) en in America PVP (Plant Variety Protection USA) te vestigen, toen in de testen dit een potentiele hoogvlieger leek te worden. Ik heb een hybridecode voorbij zien komen op internet en dat is de ‘breeders reference’ die je voor de aanvraag nodig hebt. Om dat te checken bijvoorbeeld bij het EU kwekersrechtbureau in het Franse Angers heb je een juridische autorisatie nodig en moet je betalen. Ging mij een tikkie te ver. Voor een hopteler die het ras wil planten is dat wel betaalbaar en nuttig om te weten of er een gedoseerd uitgiftebeleid van planten bestaat. Voor ons hobbybrouwers betekent dit – hoogstwaarschijnlijk – dat een plant zelf kopen er voorlopig niet in zit. En als dat in de toekomst wel gebeurt, je die plant niet mag vermeerderen en verhandelen, want da's dan illegaal.

Zo voorkomt een veredelaar, dus eigenaar van een ras, ongecontroleerde wildgroei in de vermeerdering met als gevolg prijsdump van het product. Bekend commercieel spelletje! Marktcontrole door beheersing van de productie, voor zover kwekersrechtregels dat toelaten tenminste. Want eigenlijk wordt kwekersrecht verleend onder de conditie dat het ras voor iedereen toegankelijk moet komen. Maar ja, de houder van 't recht kan natuurlijk altijd roepen dat ze niet meer planten kunnen produceren en alles uitverkocht is… Of de vermeerdering ergens – deels – mislukt is vanwege klimaat, droogte, misoogst of wat dan ook.

Hop profiel

Volgens de specificaties van deze hop zijn er sterke aroma's van aardbei, besjes en framboos te vinden. Fruitigheid dus in de neus en ook in de smaak. Ook vind je informatie terug over enige citrustonen van mandarijn, sinaasappel en kumquat. Over de uitgesproken reuk en smaak van citroen en lemon niet trouwens, dus die scherp zure componenten zijn er dan weer niet. Niet te vergelijken met Citra dus, maar meer een subtielere frisheid.

Ik denk dat het afhankelijk van de productielocatie, teeltmethoden en seizoensinvloeden, zoals zon en temperatuur, of je de citrustonen aantreft of niet. Kan per jaar verschillen, wijn kent ook topjaren en mindere. Dat zal bij hop niet anders zijn, het blijft een natuurproduct. Onderstaande grafiek komt overeen met de beschrijving van de raseigenschappen.

Onze ervaringen in het gebruik

Wij ‘kleuren graag buiten de lijntjes’ als het gaat om bier brouwen. Gewoon leuk om te doen. De  ‘Valkenburgse paardenzeik’ en een biertje ervoor, genaamd ‘Valkenburgse beaumix’ zijn zelfbedachte varianten van American Pale Ale (APA) en de namen toespelingen op lokale kwesties rondom ons dorp.

‘Celosia blondie’ is helemaal een vreemde eend in de bijt, wat volgens Brewfather dan een ‘grape ale’ zou zijn.  Eh nee, er ging alleen 10 % Belge in de stort voor een mooie kleur en wat beter mondgevoel. Niks ‘grape ale’ maar een goud – blond biertje van ruim 6 %.

En zo ging ik met mijn zoon Mathijs, de derde ‘Celosia brew brother’, begin oktober aan de slag om ‘Celosia blondie’ te maken met daarin de volgende nieuwe – of redelijk nieuwe – hoprassen: Aurora, Crystal en Barbe Rouge in de nahopping. 

Ja… ik weet het, als je dingen uitprobeert, oftewel proeven doet, moet je niet diverse factoren tegelijk over elkaar heen vouwen. Wij noemen dat in de tuinbouw het ‘lapjeskat’ effect. Welke factor in een proef heeft nou welk vlekje veroorzaakt ? Dat weet je dus dan niet. Maar in dit geval is onze aanpak verklaarbaar, vanwege de kennis die we al over Aurora en Crystal konden opduiken.

De hoppies

Aurora

Een o.p. hybride van de bekende Styrian golding uit Slovenie. De term ‘o.p.’ betekent ‘open pollinated’, dus vrij in de open lucht bestoven en spontaan ontstaan. Is dus niet doelgericht veredeld maar een ‘lucky shot’ die bij toeval verschijnt. Dat betekent dat de vaderplant onbekend is, maar dat deze Aurora wel de effecten van ‘hybridegroei’ heeft. Een hybride heeft vers bloed van beide ouders en is een sterkere groeier met in alles meer. Groter blad, meer steelstevigheid, betere ziekteresistentie, meer bloemen en kilo’s oogst/ha en – niet onbelangrijk in dit geval – hogere gehaltes aan werkzame stoffen. En als je die sterke hybride stekt of anderszins vegetatief vermeerdert, bijvoorbeeld door het scheuren van planten, hou je die hybridegroei vast, want dat zit in 't ras. Iedereen kent de term ‘F1 hybride’ van bijvoorbeeld tuinplantjes wel en dat heeft te maken met deze materie, maar voert te ver om hier uit te leggen.

Inmiddels is in analyses vastgesteld dat Aurora in feite ‘improved Styrian Golding’ is, waarvan je minder nodig hebt door hogere gehaltes werkzame stoffen (en de teler dus meer oogst heeft per hectare). Maar de smaakeffecten zijn vergelijkbaar met Styrian Golding en de – sterk verwante – Engelse Fuggle. Dus in dit geval wisten we redelijk wat we deden.

Alle drie genoemde rassen zijn eigenlijk aromahoppen, maar we hebben Aurora toch als bitterhop ingezet. Eigenwijs buiten de lijntjes kleuren dus, want 't kan wel.

Crystal

Van deze hop uit de USA is al wat meer bekend, want die is al een paar jaar in omloop. Deze hebben we als aromahop gebruikt. Crystal staat wel in de ‘brouwbijbel’ van Adrie Otte vermeld, in tegenstelling tot een aantal noviteiten. Het is ons ontgaan, maar in dat boek hadden we dus kunnen zien dat het gehalte alphazuur in die hop 2 tot 4,5% is. Vrij laag dus en dat had gevolgen, waarover later meer.

Barbe Rouge

Uit de laatste inzichten die naar boven kwamen werd wel duidelijk dat deze aromahop vanwege zijn vluchtigheid vooral goed inzetbaar is bij het nahoppen. En dat hebben we gedaan door Barbe Rouge in een aparte hopzak van fijn gaas in de ‘hopstand’ bij 80 °C toe te passen tijdens het koelen. Dat hebben we 20 minuten gedaan en dat kan ook qua tijd, want we koelen langzaam. Met de pan in een overmaatse bak (speciekuip) en eromheen stromend water.

Maar! Er waren destijds alleen hopkorrels (pellets) te koop, terwijl wij liever bloemen gebruiken. En dus hadden we na het koelen veel gruis in het wort, wat nogal veel moeite kostte om eruit te filteren. We hebben wel rekening gehouden met het feit dat korrels iets geconcentreerder zijn en je 10% minder moet gebruiken dan bloemen. Dus 27 gram i.p.v. 30, maar het fijne gruis heeft wel veel langer dan 20 minuten erin gelegen. Lekker dan… en we werden er wat nerveus van, maar het liep goed af.

We hebben dit biertje vergist met US 05 Californian SafAle, op zich een smaakneutrale gist die goed uitvlokt en mooi helder bier oplevert. Dus invloed op de smaak, zoals bij Belgische gisten, speelt hier geen noemenswaardige rol.

Onze bevindingen

Na 1 week gisting hebben we het wort overgeheveld naar de mandfles en rook het echt verrukkelijk. Dat wordt wat! Na 1 week mandfles konden we al bottelen, want het SG bleef onveranderd en het waterslot op de mandfles deed niks meer. Dus in de flessen… met 7 gram/ liter kristalsuiker erin, langer wachten zou misschien verlies van aroma kunnen betekenen.

En dan proeven, het leukste moment voor een brouwer maar altijd spannend. Toen we uiteindelijk gingen ‘degusteren’ hadden we een ‘aromabom’ verwacht zoals sommige Amerikaanse IPA’s en NEIPA's zijn.

Een geurig biertje, dat zeker wel. Maar ‘overdone’ zoals voornoemde Amerikaanse IPA’s en NEIPA’s was 't gelukkig niet, eerder prettig. Blijkbaar gaan de geuraroma's een beetje verloren tijdens narijping in de mandfles en hergisting in de flesjes. Ra ra, waar blijft dat?

Onze conclusies

1. Een bijzonder blond biertje met lichte karameltonen, body en een fijn mondgevoel. Mooi stabiel schuim, geurig en drinkt makkelijk weg, maar stijgt dan naar je hoofd. Het bittertje wordt gedempt door de alcohol en het aanwezige zoetje. Goed in balans voor een doordrinker.
2. Nog een keer maken en dan zijn er wat verbeteringen: de bitterhop Aurora met ⅓ verhogen en de Crystal ook, want die vonden we niet echt terug. Daarmee gaat de IBU van 24 naar 31 en dat past meer bij dit biertje van ruim 6%. En ook verbetert dat de balans nog wat. Die gaan we dan ‘Celosia strong blond’ noemen en past volgens Brewfather in de categorie ‘Helles bock’.
3. Barbe Rouge is een aanwinst, maar nogal vluchtig. Hoe hou je die fruitige geur vast? Wij hebben de mandfles op 18 °C gehouden vanwege een later brouwsel in de klimaatcel. Maar misschien hadden we kouder gemoeten in de narijping, naar mogelijk een graad of 10.

Tot slot

We hebben diverse mensen laten proeven. Zo hebben 3 tafels van 't Wort Wat! in november dit bier beoordeeld tijdens de clubavond en ook anderen met kennis van bier. En men vond het een fruitig blond biertje, smakelijk met een goed ‘schuimpje’ en een doordrinker met een fijn mondgevoel. Voor herhaling vatbaar en dat gaan we – met wat aanpassingen – zeker ook doen.

* Noot: Ooit heeft Carly Simon in een bekend liedje gezongen over Chardonnay wijn en dus is wijn van dat druivenras in de USA populair. Waarom ? Tsja, naamsbekendheid dus, iedere Amerikaan papagaait mee. Leer me dat volk kennen… tamelijk oppervlakkig en als ze wat horen… Als je de ballen verstand hebt van wijn kun je tenminste nog wat roepen… Staat lekker interessant.

**Opm. Opvallend is dat hier de citrus component niet tot uitdrukking komt, maar zoals eerder gemeld is dat afhankelijk van toevalligheden.

Afgelopen jaar zijn er door de brouwers heel wat mooie bieren gebrouwen en ingeleverd voor de clubkampioenschappen. Door de samenwerking met de brouwdag- en  kwaliteitscommissie lijkt het niveau van de gebrouwen bieren toch omhoog te gaan. Afgelopen jaar is 25% van de ingeleverde bieren met een 8 of hoger gewaardeerd, voorwaar een mooi resultaat. Voor de komende clubkampioenschappen zullen, we waar mogelijk, weer de samenwerking met de verschillende commissies zoeken om de kwaliteit van de gebrouwen bieren te verhogen.

Afgelopen jaar waren er 39 bieren ingeleverd voor de clubkampioenschappen.  De keuring vond eind november plaats. Er waren 6 keuringstafels onder leiding van een keurmeester(es) met 5 mede leden. De keurmeester neemt de leden mee in het keuringsproces, zoals kleur, geur, smaak, schuimkraag en andere voor het type bier relevante factoren. In overleg worden de punten gegeven, waarbij de keurmeester de objectiviteit in de gaten houdt.  Omdat de prijsuitreiking al na 3 weken was, moesten de bieren voor de 2^e ronde door de keurmeesters thuis  gekeurd worden. Na het bekend worden van de uitslag konden de bekers worden besteld en de certificaten gemaakt De prijsuitreiking heeft zoals gewoonlijk op de clubavond van december plaatsgevonden.

Hieronder een overzicht van de prijswinnaars clubkampioenschappen 2022 met een certificaat voor alle 1^e, 2^e en 3^e prijzen en een beker voor de nummers 1 in de verschillende klassen.
 
En de winnaars zijn:

Alle prijswinnaars van harte gefeliciteerd.

Uitslag

Jaar 2023

Voor het komende jaar staan er weer kampioenschappen gepland. Nadere info volgt via het clubblad.

Op de laatste clubavond van het jaar zijn Chris en Patricia Talbot uitgeroepen tot clubkampioenen 2022 van ’t Wort Wat. Uit handen van Jacques Stricker ontvingen ze de bijbehorende clubbokaal. Ze werden kampioen met twee ingediende bieren, een Export Stout en een Barley Wine. Elders in dit blad is het juryverslag te lezen.

Maar nu even over de wedstrijd. De ingediende Export Stout kennen we nog van de wedstrijd Brouw es een biertje voor je moeder van Mama's Stout en van de sponsoravond voor de Alpe d'Uzes. Het recept daarvan is afgelopen voorjaar gepubliceerd en velen herinneren zich ook nog de smaak van die prachtige Stout. Nieuw was de Barley Wine. Ook dit bier is tot stand gekomen op de manier waarop het altijd gaat bij Chris en Patricia. Eerst alles lezen over de historie van een bepaald biertype. Dan kritisch de bestaande recepten doornemen en alle onderdelen daarvan bespreken met elkaar. Welke mouten, hoeveel van elke moutsoort, welk gistprofiel past daarbij, welk hopprofiel. De eerste Barley Wine die ze vervolgens maakten werd door henzelf afgekeurd. De gebruikte gist (Nottingham) was voor dit biertype te krachtig en leverde een te alcoholisch bier voor een Barley Wine. Bij de tweede poging werd S04 (Safale Fermentis) gebruikt, die beter bleek te passen.

Wat verder bij Barley Wine van belang is, is om een keuze te maken tussen de Engelse en de Amerikaanse variant. Die laatste is aanmerkelijk zwaarder in de hop. Chris en Patricia kozen ervoor om terug te gaan naar de basis, de Engelse variant waarin de mout de toon aangeeft. Dat heeft ze geen windeieren gelegd: uit de juryverslagen kwam naar voren dat de hoppiger Barley Wines over het algemeen lager scoorden.

Wat Chris en Patricia motiveert om te brouwen, is dat proces van zoeken, iets proberen, evalueren en dan door-ontwikkelen. Waarbij ze aantekenen dat je bij brouwen nooit precies weet wat het resultaat zal zijn. Er zijn altijd verrassingen en dat houdt het spannend. Het is een geweldige hobby waar je heel veel creativiteit in kwijt kunt. En wat zijn de plannen voor het komende jaar? Het brouwen van ondergistende bieren, Duitse bieren in het algemeen en een Vienna Lager in het bijzonder. De lezer zal er vast nog wel van horen, want dit echtpaar is voorlopig nog niet klaar met brouwen!

Engelse Barley Wine (D-klasse)

RECEPT

Vergistbare ingrediënten

Hopgiften

Maischprofiel

Water profiel  Wim Mensink (PWN)

Toevoegingen

Gist

Vergistingsprofiel

Bottelsuiker

7 gram suiker per liter

De laatste clubavond als afsluiting van het kalenderjaar is altijd een hele bijzondere. Een lekker buffet of een bierpairing en de bekendmaking van de winnaar van onze clubkampioenschappen zijn de vaste onderdelen van deze leuke avond. En daar hoort zonder twijfel ook de uitreiking van de Gouden Veer bij. De Gouden Veer wordt elk jaar uitgereikt aan de persoon die het beste, de leukste of de meest interessante bijdrage heeft geleverd aan het clubblad. Uit de ingezonden artikelen maken we een shortlist en uit die selectie wordt na levendige discussie de winnaar gekozen. We zijn er heel blij mee dat er regelmatig artikelen door de leden worden ingezonden voor ons clubblad. Dus daarvoor dank. Overigens willen we Kelvin van Geene, Guus van der Feek, Peter van den Bosch en Patricia Talbot een speciale vermelding toekennen voor hun ingezonden artikelen.

De winnaar van dit jaar is op zich een bijzondere omdat wij dit jaar de Gouden Veer niet uitreiken aan één persoon maar aan een groepje brouwers dat al een tijdje samen bezig is. De winnaar of winnaars van de Gouden Veer 2022 zijn de heren van Penari (niet Penarie want anders worden we daar weer fijntjes aan herinnerd).

Deze heren weten op een hele leuke en herkenbare manier hun brouwervaringen te beschrijven. In de artikelen kom je niet alleen brouwtips en ideetjes tegen die je kan gebruiken als inspiratie. Het gaat misschien wel iets te ver om het uitingen van frustratie te noemen maar je leest in hun artikelen soms ook wat je liever niet moet doen als je gaat brouwen. Dat maakt het allemaal heel herkenbaar en geeft het gevoel dat we allemaal weleens tegen hetzelfde aanlopen als we aan het brouwen zijn.
Proficiat heren van Penari met het winnen van de Gouden Veer.

Open Nederlands Kampioenschap amateurbierbrouwen (ONK) 2023

De belangstelling voor speciaal bier heeft de laatste jaren een enorme vlucht genomen. Daarnaast zijn er steeds meer bierliefhebbers die hun eigen bier brouwen. Ondertussen kent Nederland ongeveer 12000 amateurbierbrouwers en veel daarvan zijn lid van een brouwvereniging. Deze brouwverenigingen organiseren jaarlijks wedstrijden waaraan amateurbierbrouwers kunnen deelnemen. De bekendste, grootste en meest prestigieuze wedstrijd is het Open Nederlands Kampioenschap, kortweg het ONK.

In 2023 wordt het ONK georganiseerd door het Gilde Dionysos, het Noord-Limburgse gilde voor het maken van bier, kaas, likeur en wijn. De prijsuitreiking van het ONK 2023 zal plaatsvinden op zaterdag 3 juni 2023 op het terrein van het Openluchtmuseum de Locht in Melderslo, Noord-Limburg. Er zullen vermoedelijk zo'n 600 bieren worden ingestuurd door een paar honderd deelnemers.

In het weekend van 3 en 4 juni 2023 zal in het Openluchtmuseum de Locht ook een tweedaags bier- en belevingsfestival georganiseerd worden met bieren en streekproducten uit de regio. Op dit festival zullen ongeveer 8 commerciële brouwerijen hun bieren verkopen aan de bezoekers. Geen grote brouwerijen, maar kleine, lokale brouwerijen met een bijzonder aanbod. Er zal ook veel aandacht zijn voor amateurbierbrouwen door middel van lezingen en demonstraties. Daarnaast zal Noord-Limburg op de kaart worden gezet als culinaire regio. Er zal worden samengewerkt met producenten van asperges, champignons, bosbessen, enzovoort om origineel, lokaal ‘street food’ aan te bieden aan de bezoekers.

Het Openluchtmuseum de Locht is de perfecte plek voor dit evenement en de bezoekers van het festival zullen ook het museum zelf kunnen bezoeken. Er zal live muziek zijn en er worden gratis busverbindingen naar de treinstations van Horst en Venray opgezet om het gebruik van openbaar vervoer te stimuleren. Er worden ongeveer 750 bezoekers per dag verwacht.

Brouwen voor het ONK2023

De ONK commissie is druk bezig met de voorbereidingen voor het Open Nederlands Kampioenschap amateurbierbrouwen dat volgend jaar door Dionysos georganiseerd wordt. Meer informatie over dit evenement is te lezen in dit BLOG.

Er is ondertussen ook meer informatie beschikbaar voor de deelnemers en dat zetten we hieronder op een rij:

Keuren van de bieren

Het keuren van de bieren zal worden uitgevoerd door keurmeesters van het Bier Keurmeesters Gilde, het BKG. Meer informatie over de manier van keuren, inclusief de actuele biertypen lijst, is te vinden op de website van het BKG. Er kunnen bieren worden ingezonden in 6 verschillende klassen: de standaard klassen A t/m D, de vrije klasse (V) en de kloonklasse (E1).

Het kloonbier van 2023 is: Grand Prestige van Hertog Jan. In de kloonbier klasse (E1) is het doel een bier te brouwen dat het origineel zo goed mogelijk benadert. De bieren in deze klasse worden gekeurd door de keurmeesters van het BKG.

Grand Prestige Challenge

Daarnaast organiseren we dit jaar iets nieuws: we willen alle amateurbrouwers van Nederland uitdagen zich te laten inspireren door het kroonjuweel uit Arcen: Hertog Jan Grand Prestige. Het doel is om een kwalitatief goed bier te brouwen dat in balans is, mooi presenteert en een heerlijk verwenmoment creëert. ABV dient minimaal 9% te zijn, maar verder is er veel vrijheid en ruimte voor eigen ideeën. Als het bier maar geïnspireerd is op Hertog Jan Grand Prestige. De bieren voor deze speciale Challenge zullen worden gekeurd door meesterbrouwers van Hertog Jan. Inschrijven kan gewoon via onkbrouwen.nl door het selecteren van de speciale E2 klasse.

Flesjes

De bieren mogen worden ingeleverd in 3 soorten flesjes: euro flesjes van 0.3 cl, longneck flesjes van 0.33 cl en vichy flesjes van 0.33 cl.

Inschrijven

De inschrijving voor het ONK gaat via onkbrouwen.nl en start per 1 januari 2023. De inschrijving wordt gesloten per 1 april 2023, maar wacht straks niet te lang want er is een maximum aan het aantal ingezonden bieren (550).

De bieren moeten worden ingezonden tussen 1 april 2023 en 15 april 2023. Meer informatie over de manier van inzenden zal later bekend worden gemaakt. De logistiek rondom het inzenden wordt verzorgd door de Friese amateurbierbrouwersvereniging De Koperen Tsjettel.

Voor vragen of opmerkingen kun je contact opnemen met de ONK organisatie via e-mailadres: info@onk2023.nl of onk2023@gildedionysos.nl.

Data

• Start inschrijving: 1 januari 2023
• Inzenden van de bieren: 1 t/m 15 april 2023
• Uitslag en prijsuitreiking op bierfestival de Locht: 3 juni 2023

Links

• ONK inschrijvingen en uitslagen: https://www.onkbrouwen.nl.
• Bier Keurmeester Gilde: https://www.bierkeurmeestersgilde.nl.
• Gilde Dionysos: https://www.gildedionysos.nl/.
   
   

Het nieuwe jaar is net  begonnen, maar de laatste maand van het oude jaar hebben we nog productief kunnen afsluiten. Zo heb ik met het bestuur de bier- en bitterballen voorbereid in de Penari-cave. Het was die avond  koud en nat buiten dus de houtkachel moest flink opgestookt worden. Bitterballen pairen met bier is nogal een opgave want man –oh-man wat zijn er veel verschillende soorten bitterballen te koop! Ik had bijvoorbeeld nog nooit gehoord van Seranoham-bitterballen en dan moet er ook nog een passend bier bij. Gelukkig had Daniel al een voorselectie van bieren bij de door ons gekozen bitterballen gemaakt maar we moesten ze toch allemaal uitproberen en beoordelen.

Op de clubavond van december kregen de Penari’s naast bier en bitterballen ook nog een prijs; dat is raar want dit jaar waren we een dag te laat met inschrijven voor de clubkampioenschappen en dus hebben we niets kunnen inleveren. De prijs was dan ook geen beker voor een bier maar de gouden veer! De gouden veer staat op maandagen trots in de Penari brouwerij maar 's avonds gaat hij weer mee de woonkamer in, daar is hij beter beschermd tegen vocht en kou.

In december hebben we eindelijk weer gebrouwen: Robin heeft een nieuwe Brewzilla van 60 liter aangeschaft en die moest in gebruik genomen worden. (een brewzilla is zo’n alles in 1 ketel die je vanaf je telefoon kan bedienen, waar je recepten inzet die je in een app inleest vanaf het internet, aanpast en vervolgens draadloos naar je brouwketel stuurt). Stiekem is deze Penari daar een beetje jaloers op want bij de brouwinstallatie van de Penari’s is alles van computer besturing en wifi schakelaars teruggegaan naar een handbesturingskastje  met 1 thermostaat, 1 keuze schakelaar en 1 timer.

Affijn ook met de Brewzilla kan je leuk brouwen, maar de realiteit is dat het niet alleen met de telefoon  gaat, er moest veel geroerd worden in verband met de grove filterplaat en de ‘zware’ stort voor de dubbelbock. Enne roeren met je iPhone gaat niet zo lekker. Gelukkig heeft Robin in zijn cave ook een frituurpan en bier dus we voelden ons daar helemaal thuis.

De dubbelbock met ondergist is intussen uitgegist en klaar om gebotteld te worden dus we zijn benieuwd. Innovaties zijn er afgelopen tijd  niet geweest, we hebben simpelweg te weinig gebrouwen en te weinig ideeën opgedaan die tot verbeteringen kunnen leiden.

Ik hoop dat we dit jaar weer wat vaker zullen brouwen want afgelopen jaar hebben we de beoogde 9 à 10 brouwsels helaas niet gehaald. Een goed excuus is natuurlijk dat we na Corona heel veel in te halen hadden qua vakanties en uitjes. Nu alles weer gewoon is en lijkt te blijven gaan we maar weer doen wat we voor Corona ook deden: regelmatig bier brouwen. Het eerste brouwsel staat al gepland: een stroopwafelbier.
 
Brouw ze en blijf gezond!

Met dit verslag geeft het bestuur van de Amateurbierbrouwersvereniging 't Wort Wat! een overzicht van de gebeurtenissen van het verenigingsjaar 2022.

Het jaar 2022 begon nog een beetje met Coronaperikelen waardoor de eerste clubavond nog online plaatsvond. Gelukkig hebben we de rest van het jaar alle activiteiten weer live kunnen organiseren. We bedanken hierbij de leden die geholpen hebben om alle activiteiten te verwezenlijken.

Bestuursbeleid

Het ledental eind 2022 is 368 leden en donateurs, Gelijk aan vorig jaar willen we als vereniging eigenlijk niet meer groeien; als bestuur richten we ons op beheersbaarheid qua grootte van het aantal leden. We hebben daarom onze promotieactiviteiten geminimaliseerd. We blijven nadruk leggen op het gezamenlijk brouwen, proeven en beoordelen van bier.

De georganiseerde activiteiten dienen altijd in lijn te zijn met de doelstelling van de vereniging, wat bij oprichting vastgesteld is als: ‘het bevorderen van het zelf brouwen van bier, en het opbouwen en delen van kennis daarover’, dienen.

Wij hopen in 2023 ook de activiteit ‘excursie’ weer op te kunnen pakken.

Het bestuur in 2022

Tijdens de ALV op 25 februari 2022 is Walter Bakker als penningmeester afgetreden. Theo van Eijden als voorzitter herkozen. Kees Heynis gekozen als bestuurslid algemeen. Met deze samenstelling van het bestuur werden de taken in de maand maart als volgt verdeeld:

• Wij hebben dit jaar van 36 leden afscheid genomen, maar hebben een aanwas van 38 nieuwe leden. Dit resulteert dus in een groei van 2 leden.

• Op dit moment (peildatum: 31 december 2021) hebben we 358 leden waarvan 2 ereleden.

• Tevens hebben wij 8 donateurs binnen onze vereniging.

• De gemiddelde leeftijd van onze leden is 56 jaar, het jongste lid is 23 jaar oud en de oudste 79 jaar.

Clubavonden in 2022

Er is dit jaar 1 online clubavond gehouden, de jaarlijkse barbecue en 8 clubavonden in de boerderij.

• Online presentatie, Jan-Willem gaf een leuke uitleg over steenbier brouwen.
  Tevens werden van de clubkampioenschappen de winnaars bekend gemaakt.

• Algemene ledenvergadering met erna een presentatie over bier stachelen wat in de praktijk ruim getest kon worden op een Bernardus Abt 12.

• Uitgebreide lezing over de American Pale Ale met aanbevelingen van Gordon Strong. Deze lezing werd gehouden door Jan Wurpel van de kwaliteits commissie.

• Een uiteenzetting van Stout bier door Patricia Talbot. Tevens was het mogelijk bier te kopen voor sponsering van het project Alpe d’HuZes en er was een pubquiz via Kahoot.

• Een presentatie over brouwerij en klooster Kleiburg waarbij enkele Kleiburgbieren geproefd konden worden.

• Uitleg over de historie van met name de Jopen brouwerij en wat over de recepten, gegeven door Walter Schelfhout en Fred Meester.

• De barbecue kon weer plaats vinden in Lisserbroek, De barbecue werd weer verzorgd en bier werd voldoende meegebracht door eigen leden. Tevens was er live muziek aanwezig.

• Met eenvoudige middelen smaakafwijkingen in bier aanbrengen waarna deze geproefd en geroken konden worden.

• Uitgebreide uiteenzetting over nieuwe bierstijlen door Rick Kempen, bierambassadeur van Bier&Co.

• Keuren van de bieren van de clubkampioenschappen, waar 36 bieren te keuren waren.

• Spijs en bier: een vijftal bitterballen/kroketten werd in combinatie met bier geproefd.
  Uitreiking prijzen clubkampioenschappen.

Commissie activiteiten van het afgelopen jaar

1. Er zijn 4 gezamenlijke brouwdagen georganiseerd door de brouwdagcommissie in Lisserbroek. Tevens was het dit jaar mogelijk om tijdens de brouwdag ook een pakket af te halen voor thuisbrouwen.

2. De clubkampioenschappen zijn georganiseerd.

3. De redactiecommissie verzorgde ons clubblad, oplage zit rond de 385 stuks aan het eind van 2022 in 11 edities. De speciale editie van dit jaar betrof mouten.

4. De polderbokcommissie heeft weer een prachtig bokbier gebrouwen bij brouwerij De 7 Deugden.

5. Kwaliteitscommissie heeft een tweetal onderwerpen behandeld:

• Lezing over American Pale Ale en

• het verbeter je bier project.

Met het bovenstaande overzicht hoopt het bestuur jullie voldoende te hebben geïnformeerd over beleid en activiteiten in het afgelopen jaar. Wij hopen dat dit tijdens de Algemene Leden Vergadering jullie goedkeuring kan krijgen.

Namens het bestuur,

Wim Groeneveld
Secretaris