Het nieuwe jaar is begonnen; allereerst wil ik iedereen namens het bestuur een gezond en succesvol (brouw)jaar toewensen. Het afgelopen jaar werd zakelijk en privé  gedomineerd door Covid: Lockdown’s, 1,5 meter regels en beperkingen m.b.t. groepsgroottes en openingstijden voor horeca en verenigingen. Het werd ook ons als vereniging niet gemakkelijk gemaakt.

Desondanks hebben we toch een aantal virtuele clubavonden kunnen organiseren, waarbij de 2 virtuele brouwerij bezoeken incl. proeverij zijn meegeteld. Daarnaast waren er weer een paar brouwdagen en ook de barbecue kon weer doorgaan. Daar waren we wel weer aan toe.

Maar net toen we na 2 fysieke clubavonden met QR-code-check in de Boerderij weer in rustiger brouwater terecht gekomen waren vond het SARS-Cov-2 virus het nodig om zich in de Omikron variant te muteren, met opnieuw beperkende maatregelen tot gevolg. Laten we niet blijven stilstaan bij wat niet kon, maar laten we ons focussen op wat er komen gaat: dit jaar kan alleen maar beter worden. Ik kijk uit naar de komende brouwdagen, 19 februari is de eerstvolgende.

Afgelopen clubavond

Over afgelopen clubavond kunnen we kort zijn: die ging i.v.m. de snel ingevoerde beperkingen niet door. Wel jammer, want de decemberclubavond is traditioneel de afsluiting van het jaar en wordt gevuld met een gezellig samenzijn met drank en spijs.

Komende clubavond

Aankomende clubavond zal hoogstwaarschijnlijk in digitale vorm zijn, dus via een webstream. De uitslagen van de clubkampioenschappen 2021 zullen bekendgemaakt worden en de winnaars worden thuis bezocht.

Jan Willem Fukkink van Leidsch Bier zal een presentatie geven over het brouwen van Steinbier. Steinbier is een biersoort die in Oostenrijk tot het begin van het 20^e eeuw bekend was en ook in Zuidwest-Duitsland en Scandinavië gebrouwen werd. Steinbier werd niet in een brouwketel gekookt, maar in kuipen. De benaming slaat op stenen die over open vuur heet werden gemaakt en in de kuipen werden gedaan om op die manier de kooktemperatuur te bereiken. Het contact van het wort met de gloeiend hete stenen gaf het bier smaak van karamel en roet.

Nico de Boer

De winter zal nog wel even een beetje aankwakkelen, dus kan er mooi gewerkt worden aan een fijn ondergistend biertje. Marzen, ook wel oktoberfest genoemd, is lekker verfrissend met een licht bittertje, gemaakt met een lagergist dus het makkelijkste om in de winter te brouwen. De vergisting, zowel hoofd- als lagering, moet ongeveer tussen de 10°C en 15°C blijven. Dus alles in de schuur schuiven is meestal voldoende om de boel koel te houden. De gist is ook erg vergevingsgezind. Dus als de zon eens een dagje iets te warm heeft geschenen of als een verraderlijk nachtvorstje de rayonhoofden weer heeft doen smachten, zal dat niet veel uitmaken. Door de melahelasidoniamout (altijd moeilijk uit te spreken) krijgt het een enigszins rode gloed. Niet teveel, maar het valt wel op. Als je vandaag meteen gaat brouwen dan heb je hem eind februari al drinkbaar in de fles zitten en begint het genieten.

Groeten,
Michael

Recept voor januari: Roojig

Receptgegevens

Ingrediënten

Maischschema

Met dit verslag geeft het bestuur van de Amateurbierbrouwersvereniging 't Wort Wat! een overzicht van de gebeurtenissen van het verenigingsjaar 2021.

Ook het jaar 2021 is voor 't Wort Wat! een jaar met afgelaste activiteiten geweest. Doordat het virus SARS-Cov2 over de wereld raasde en ook Nederland niet werd ontzien, waren wij genoodzaakt veel activiteiten te annuleren of in gewijzigde vorm uit te voeren. Waar mogelijk werden er activiteiten in afgeslankte vorm of online georganiseerd. Het bestuur bedankt eenieder die zich onder deze moeilijke omstandigheden het afgelopen jaar heeft ingezet voor onze vereniging.

Bestuursbeleid

Het ledental eind 2021 is 367 leden en donateurs, Gelijk aan vorig jaar willen we als vereniging eigenlijk niet meer groeien. Als bestuur richten we ons op beheersbaarheid qua grootte van het aantal leden. We hebben daarom onze promotieactiviteiten geminimaliseerd. We blijven nadruk leggen op het gezamenlijk brouwen, proeven en beoordelen van bier.

De georganiseerde activiteiten dienen altijd in lijn te zijn met de doelstelling van de vereniging, wat bij oprichting vastgesteld is als: ‘het bevorderen van het zelf brouwen van bier, en het opbouwen en delen van kennis daarover’. Wij hopen in 2022 meer activiteiten te kunnen organiseren, zodra wij van het virus verlost zijn en de overheid het ons toestaat weer clubavonden en brouwdagen te organiseren.

Het bestuur in 2021

Tijdens de ALV op 26 maart 2021 is Erik Deelissen als secretaris afgetreden. Walter Bakker als bestuurslid en penningmeester in tijdelijke functie totdat er een opvolger gevonden is. Nico de Boer werd gekozen als bestuurslid algemeen. Met deze samenstelling van het bestuur werden de taken in de maand maart als volgt verdeeld:

Leden

Wij hebben dit jaar van 21 leden afscheid genomen, maar hebben een aanwas van 45 nieuwe leden. Dit resulteert dus in een groei van 24 leden. Op dit moment (peildatum: 31 december 2021) hebben we 358 leden waarvan 2 ereleden. Tevens hebben wij 9 donateurs binnen onze vereniging. De gemiddelde leeftijd van onze leden is 54 jaar, het jongste lid is 24 jaar oud en de oudste 84 jaar.

Clubavonden in 2021

Er zijn dit jaar 6 online clubavonden gehouden, de jaarlijkse barbecue en 2 clubavonden in de boerderij (welke gestreamd zijn).

• Online tour bij Leidsch Bier. Jan-Willem gaf een leuke uitleg en de deelnemers hadden een proefpakket met Blond, Boisot, Morsporter en een Ellebocks.
• Online Algemene ledenvergadering met erna een presentatie van bieren met Kveik gist gepresenteerd door Chris Talbot.
• Online heeft Jeroen Free, tweevoudig winnaar van de Brand bier wedstrijden, een duidelijke uitleg gegeven over bierbrouwen, met veel tips en tricks voor beginners en gevorderden.
• Online tour bij Klein Duimpje. Roanne gaf een duidelijke uitleg en de deelnemers hadden een proefpakket met Blond, Neipa, Triple en een RIS.
• Online is er een uitgebreide uitleg gegeven van het brouwprogramma Brewfather. Tevens zijn deze avond de winnaars bekend gemaakt van de wedstrijd ‘brouw es een biertje voor je moeder’.
• Online avond in het kader van de neipa bieren. Presentatie van Dan Hansen van Hops & Gnarly. Deze avond werd verder gevuld met diverse pubquizzen via Kahoot.
• De jaarlijkse barbecue is gehouden in Lisserbroek, waarbij weer een zeer uitgebreide barbecue aanwezig was en  voldoende variatie in bieren geschonken werd.
• Uitgebreide uiteenzetting over de waterbehandeling van het bierbrouwen door Jan Wurpel.
• Leden vertellen over hun brouwerij. Jeffrey Rodewijk geeft een uiteenzetting over Veens bier en laat zijn bier proeven. Tevens geven net nieuwe leden Peter van den Bosch en Martien van Stijn een uitleg over brouwerij Celosia.
• De clubavonden van november en december zijn door de nieuwe covidmaatregelen niet doorgegaan.

Commissieactiviteiten van het afgelopen jaar

• Er zijn twee gezamenlijke brouwdagen georganiseerd door de brouwdagcommissie in Lisserbroek.
  • 2 brouwdagen waarbij de ingrediënten opgehaald konden worden.
  • Een van deze dagen is gezamenlijk uitgevoerd, waarbij enkele werden bezocht door filmploeg.
• Clubkampioenschappen zijn georganiseerd. Keuring thuis door keurmeesters.
  • Winnaars worden bekend gemaakt in januari 2022.
• De redactiecommissie verzorgde ons clubblad, de oplage zit rond de 380 stuks aan het eind van 2020 in 11 edities.
• De kwaliteitscommissie heeft twee clubavonden gevuld met presentaties.
  • Zowel het brouwprogramma Brewfather als waterbehandeling werden behandeld.
• De polderbokcommissie heeft weer een prachtig bokbier gebrouwen bij brouwerij De 7 Deugden.

Onze vereniging mag zich tevreden stellen met een groot aantal vrijwilligers, veertig leden dragen structureel een steentje bij aan de activiteiten van onze vereniging binnen een of meerdere commissies of anderszins. Dit is een aantal waar we als vereniging best trots op mogen zijn. Maar nog steeds is er een aantal commissies die nieuwe actieve leden kunnen gebruiken. Ervaring leert dat dit vooral gezellige en soms leerzame bezigheden zijn.

Met het bovenstaande overzicht hoopt het bestuur jullie voldoende te hebben geïnformeerd over beleid en activiteiten in het afgelopen jaar. Wij hopen dat dit tijdens de Algemene Leden Vergadering jullie goedkeuring kan krijgen.

Namens het bestuur,
Wim Groeneveld
Secretaris

Op de website van ’t Wort Wat bestaat de mogelijkheid om reactie te geven en vragen te stellen. Sommige vragen en antwoorden willen we graag met een groter publiek delen. Want voor beginnende brouwers is het brouwproces soms niet duidelijk en roept het nog veel vragen op.
Het formulier van pagina http://www.twortwat.nl/bericht werd ingevuld.

Beste Luc,

De duur van de maisch heeft tot doel te zorgen dat de enzymen voldoende tijd krijgen om alle zetmeel in suikers omzetten. Dus dat heeft alleen effect op je rendement. Dat is hoe goed je in staat bent om alle beschikbare zetmeel om te zetten in suikers. Dit rendement ligt meestal tussen de 65% en de 80% en is afhankelijk van de installatie waarmee je werkt.

De verschillende temperaturen hebben invloed op de soort suikers die je maakt en dus op de body, doordrinkbaarheid of volheid van je bier. Dat zijn dus de verschillende temperatuurstappen die je tijdens het maischproces doorloopt. De meest gangbare zijn de een-stapsmethode en de stijgende-infusiemethode.

In het artikel genaamd ‘Welke maischtemperatuur?’ van mei 2020 wordt meer uitgelegd over de invloed van de temperatuur op je bier. Zie deze link: https://www.twortwat.nl/per.auteur?article_id=1589536810.

Met vriendelijke groeten,
Theo van Eijden

Op de website van ’t Wort Wat bestaat de mogelijkheid om reactie te geven en vragen te stellen. Sommige vragen en antwoorden willen we graag met een groter publiek delen. Want voor beginnende brouwers is het brouwproces soms niet duidelijk en roept het nog veel vragen op.
Het formulier van pagina http://www.twortwat.nl/bericht werd ingevuld.

Beste Theo,

Ja de volgorde is goed, maar of alle stappen noodzakelijk zijn is de vraag. Overhevelen naar kunststof zoals jij beschrijft, ben ik geen fan van. Je kan beter het bier in je RVS vergistingsvat laten zitten en de gistslurry laten aflopen. Dan houd je alles in 1 vat, dat is het mooiste. Het af laten lopen van de gistslurry via de bodem-aftap wil niet altijd goed gaan. In een vorig artikel heeft een lid bedacht met een decoupeerzaag de gist in beweging te krijgen…

Je kan voor het lageren ook het bier overhevelen naar een glazen mandfles, maar dat is een extra stap waar bij je bier gelegenheid krijgt zuurstof op te nemen. Zuurstof versnelt de veroudering van je bier. Een glazen mandfles is wel beter dan kunststof vat omdat deze niet zuurstofdoorlatend is en de meeste kunststoffen zijn dat wel.

Ikzelf laat het bier na de hoofdvergisting voor 3 weken in mijn RVS gistvat staan op lage temperatuur met de slurry er nog in. Ik proef geen afwijking door mogelijke autolyse van de gist. Ik denk dat dit probleem zwaar overtrokken is in de amateurbierbrouwwereld, zeker als de lagering beperkt van duur is (enkele weken). Ik schat de invloed van zuurstof op de veroudering van mijn bier hoger in.

Bottelen kan je op diverse manieren aanpakken;

• Direct uit gistvat bottelen en 2,3 gram suiker aan ieder flesje toevoegen.
• Ongeveer 12 uur voor bottelen je bottelsuiker aan je gistvat toevoegen. De gistactiviteit die dan ontstaat zal de toegevoegde suiker gelijkmatig verdelen. Roeren is dus niet nodig, zelfs nadelig voor het gistdepot in je flesje.
• Het geheel overhevelen naar een schone pan en daar je suiker in opgeloste vorm toevoegen. Omdat er dan geen gistdepot aanwezig is kan je deze suiker goed doorroeren. Nadeel is de eerder genoemde extra zuurstofopname.

Met vriendelijke groeten,
Theo van Eijden

In ’t voorjaar van 2021 vonden we bij toeval onderstaand recept in een Facebookrubriek.

Da's leuk om te maken, maar die Wyeast 3352 Ardennes die de brouwerij in Belgie gebruikt, is moeilijk te krijgen, ook duur en alleen vloeibaar te koop. En een gist met een onvoorspelbaar grillig gedrag. Een afwijking van 1 °C in de gisting geeft al een ander bier.

Dus wat dan? Onderstaand het prijswinnende recept van Ernst de Moor en Ernest ter Kuile, zie https://www.twortwat.nl/i-9ap5cz/recepten#a_Tripel

Maar we hebben uit het recept voor ‘Lasjoef’ van Jan Wurpel het idee gehaald om T58 Safbrew specialty ale als gist in te zetten. Die gist kennen we, want al eerder met succes gebruikt.

Jan Wurpel had ook kruiden gebruikt en daar hebben wij weer van af gezien. Kruiden? Laat maar, daar schiet je gauw mee door! En je moet ervan houden, wij niet…

Dit is het recept van Jan Wurpel, zie https://www.twortwat.nl/i-9ap5cz/recepten?id=220

En zo ontstond het recept voor ‘Nep Chouffe’, een mix van beide beschreven recepten, wat leidde tot een bijzonder lekker, fris biertje.

Checklist voor Celosia Nep Chouffe

Recept van 't Wort Wat! database, 1^e prijs ONK 2007 met een andere gist

Omgerekend naar 15 ltr., onze batchgrootte

Doel EBC 3 - 4

• Swaen pilsmout 3.9 kilo in 15 ltr. water - Dunea kraan
• Mout schroten
• Maischen: Schema in stappen…
• Maischwater 15 ltr. opwarmen naar 60 °C, na moutstorten 45 min. aanhouden
• Maischwater 15 ltr. dan opwarmen naar 70 °C en 30 min. aanhouden
• Maischwater 15 ltr. dan opwarmen naar 75 °C en 5 min. aanhouden
• Maischwater 15 ltr. dan opwarmen naar 78 °C en 1 min. aanhouden om proces te stoppen
• Suiker: 285 gram (bij dextrose + 10 % = 315 gram )
• Spoelwater 10 ltr. opwarmen en filterbed spoelen
• Suiker storten in warm (gefilterd) maischwater
• Kooktijd 75 min. (rollend koken)

Hoppen

• Saaz bloemen - 20 gram en 75 min. voor einde koken (dus direct in kookpan)
• Styrian Golding hopkorrels – 6 gram en 75 min. voor einde koken
• Saaz bloemen – 15 gram en 15 min. voor einde koken
• Styrian Golding hopkorrels – 6 gram en 15 min. voor einde koken

*OPM 2: De hoeveelheid hoppen was niet zo groot en paste in de hopmand, ook door de korrels die minder volume in nemen. Bij andere recepten maken we soms gebruik van een extra hopzak voor de late aromahop als de hopmand te vol wordt, want erin persen vermindert de afgifte van smaakstoffen.

• Koeling in gereedheid brengen en aanzetten
• Giststarter maken van ca. 100 ml in minifles van 200 ml
• Steriel en weer afgekoeld water
• Gist T58 Safbrew specialty ale (Fermentis) in minifles storten
• Omschudden en dat na 10 min. opnieuw en daarna nog 5 min. rust

*OPM: We hadden T58 net boven 0 °C bewaard in de koeling (van een vorig brouwsel twee weken eerder) en hebben een afgestreken eetlepel slurrie gebruikt om 's te zien hoe dat gaat t.o.v. droge korrelgist. Die wel eerst op temperatuur gebracht voor het maken van een giststarter en enten!
Was een gok of dat goed zou gaan…
*Nou prima dus, flink gekoeld kun je slurrie maanden bewaren in een steriel gemaakte jampot of  conservenpotje.

• Gistvat spoelen en ontsmetten
• Wort storten en meting doen van start SG, doel = 1065
• Giststarter toevoegen bij wort < 23 °C , bij voorkeur giststarter idem temperatuur
• Gistvat sluiten en fors schudden om p.p.m. zuurstof in wort te verhogen
• Klimaatcel instellen op 20 °C
• Eind SG: doel na gisting ca. 1014
• Na 1 week naar mandfles overhevelen, klimaatcel op 22 °C en dat aanhouden
• Twee weken mandfles narijping.
• Bottelen mits SG 1018 of lager is. Wij kwamen uit op 1012! - Bottelsuiker 6 gram per ltr. = 90 gram (bij dextrose + 10 % = dan 100 gram ) oplossen in 300 ml water
• Twee weken rustig hergisten op fles bij 20 °C. Niet volgens de andere twee recepten op 22 °C om laatste zoetje te behouden. Na 2 weken hergisting in koeling lageren.
• TOP BIERTJE ! Je proeft dat er T58 is gebruikt, maar is niet nadelig voor de smaak.

*OPM: Na wat langer lageren wordt ‘Nep Chouffe’ helderder en bij uitschenken blijft de gistneerslag aan de bodem plakken.

*Helemaal helder krijgen lukt met T58 trouwens nooit.

Recept Celosia Nep Chouffe

Receptgegevens

Ingrediënten

Maischschema

Opmerkingen van de brouwer

• Maischwater: 20 liter
• Spoelwater: 10 liter

Naast het winnen van de clubkampioenschappen valt er nog andere serieuze prijs te winnen bij 't Wort Wat!: de Gouden Veer. De Gouden Veer wordt elk jaar uitgereikt aan de persoon die het beste, de leukste of de meest noemenswaardige bijdrage heeft geleverd aan het clubblad. Aan de leden van de commissie de eervolle taak om de winnaar van deze stiekem begeerde wisselprijs aan te wijzen. Ook het afgelopen jaar hebben we een aantal leuke artikelen ontvangen. Helaas is kan er maar een winnaar zijn en hebben we na enig beraad een waardige winnaar mogen uitkiezen

Allereerst krijgt Stefan Hendriks een eervolle vermelding van de mediacommissie voor zijn ingezonden stuk over het proces bij het samenstellen van zijn prijswinnende Saison.

En dan nu de winnaar van de Gouden Veer. De winnaar van dit jaar is gekozen voor de meerdere mooie artikelen die hij heeft geschreven en het is daarom een fraaie oeuvreprijs geworden. De winnaar van de Gouden Veer 2021 is geworden… Chris Talbot.

Met zijn artikelen wist Chris op een simpele maar duidelijke manier zowel de beginnende als de gevorderde brouwer te instrueren en te prikkelen. Met de artikelen deelt hij zijn kennis over bier, brouwen of het brouwproces met alle plezier en gemak met de leden van de club. Door zijn bijdragen worden we allemaal stukje bij beetje betere brouwers. Gefeliciteerd Chris Talbot met het winnen van De Gouden Veer 2021.

Januari, eigenlijk een maand waarin je nieuwe gewoontes gaat proberen op te pakken, nieuwe ideeën gaat uitvoeren, kortom: je gaat je weer met de brouw bezighouden. Met nieuwe spullen en nog meer kennis. Dat geeft zekerheid, zal menigeen onder u denken. Maar helaas, de praktijk is weerbarstig. Zo las ik laatst, en ik ben al weer vergeten waarin…, dat het toevoegen van mouten als bijvoorbeeld Carapils niet veel uitmaakt, tenzij je meer dan 50 % Carapils gebruikt. Daar gaan mijn recepten… (nou, mooi niet).

Dat het deksel tijdens het koken gerust op de brouwpan kan blijven is er ook zo eentje. Voorlopig doe ik dat toch maar niet, al is het alleen maar om de heerlijke geur op te snuiven.

En deze week las ik in een Brülosophy dat het toepassen van een specifieke maischtemperatuur ook niet altijd zoveel uitmaakt. Althans, de onderzoeker maakte een pilsner, gebruikte een lage en een hoge maisch temperatuur (64 vs 71 °C), maar kon, ondanks het door hem geconstateerde verschil in begin SG en eind SG, niet de beide bieren uit elkaar halen. Kan ook aan de proever liggen, uiteraard, en door Corona kan er geen proefpanel aan mee doen. Dus geen echt uitsluitsel, wat mij betreft.

Wat doen wij met al die informatie? Ik denk eigenlijk dat brouwen ook een soort geloofskwestie is. Je doet iets omdat dat bij jou mooi bier oplevert. Dus wat mij betreft: ik leg dergelijke artikelen maar gewoon naast me neer, en ik blijf mijn eigen methodiek ontwikkelen. Zolang ik maar tevreden ben met de uitkomst.

Proost, Ben