Brouwdag 2 februari

De komende tijd gaat we een drukke periode tegemoet. Alvorens de gebeurtenissen in vogelvlucht door te nemen, wil ik nog even terugkomen om de brouwdag van 2 februari. Die dag is door zo'n 18 teams de Koyt kloon gemaakt. Zelf deed ik die dag de coördinatie. Maar mijn brouwmaatjes hebben de honneurs waargenomen en een mooi brouwsel gemaakt. Het recept is met behulp van enkele ervaren proevers tot stand gekomen en ik moet zeggen dat het voor een eerste poging behoorlijk dicht in de buurt komt van de Koyt. Zelf heb ik tijdens de navergisting en voor het bottelen nog een poging gedaan wat extra kleur en gagelsmaak erin te krijgen door het toevoegen van een geconcentreerde thee. Ik zelf ben er erg tevreden mee. Volgens de diverse berichten van de andere brouwers hebben ook zij een biertje weten te maken die Koyt waardig genoemd mag worden.

Afgelopen clubavond

Op de clubavond van 29 maart was Herman Verbeek aanwezig en presenteerde ons zijn T-_Control Software met bijbehorende IO-module en bellenteller. Hiermee is het gistingproces van het bier nog beter te volgen/regelen en dus beter te reproduceren.
Ook was er die avond het proeven van de Chouffe die is gemaakt op de gezamenlijke brouwdag van November. Dat dit nieuwe initiatief op prijs gesteld wordt blijkt wel uit de twee propvolle tafels met “Choufjes” en hun brouwers daar om heen.

Cursus

Op het moment van verschijnen van dit artikel is ook de brouwcursus alweer gestart. Wederom een volle bak (zelfs die van najaar 2013 zit volgens mij al een eindheen vol). Drie avonden theorie, eind april het examen d.m.v. het brouwen van de Black IPA op de gezamenlijke brouwdag, en dan in mei bottelen, voorafgaand aan de Clubavond waar ze ongetwijfeld hun entree als nieuw lid zullen maken.

Excursie

Op 25 April is er weer onze jaarlijkse excursie!! Dat het programma weer erg gezellig wordt blijkt wel uit het feit dat de excursie deze keer extra vroeg volgeboekt is!! Zie de website voor de details.

Komende clubavond

Direct de dag daarna onze clubavond. Dit keer gaat die plaatsvinden in de nieuwe brouwerij “Klein Duimpje” van Erik Bouman. Erik zal ons (in groepjes) een rondleiding geven door zijn nieuwe stek. Daarvoor en daarna is er volop gelegenheid tot het proeven van zijn uitgebreide bierassortiment. Ik hoop (en verwacht) dat velen gebruik zullen maken van deze gelegenheid om eens een kijkje te nemen in de keuken van een van onze professionele leden.

Gezamenlijke brouwdag, 27 april 2013

Niet al te veel drinken want direct de volgende dag, zaterdag 27 April, is er de gezamenlijk brouwdag in Lisse alwaar wij een “Black IPA” gaan brouwen. Gezien het aantal aanmeldingen tot nu toe kon het wel eens gezellig druk gaan worden. Ongetwijfeld zal de catering weer verzorgd gaan worden door de dochter des huizes.

Kortom een drukke maand!!

ONK

Rest mij nog te noemen het ONK. Zoals jullie ongetwijfeld al weten organiseren wij op Zondag 2 juni op het plein achter de Jopenkerk het Open Nederlands Kampioenschap hobbybierbrouwen. De inschrijving van je bier kan tot 22 april. Het ziet ernaar uit dat we een record aantal inschrijvingen mogen verwachten. Volgens de gegevens van de vorige edities schijnen de meeste biertjes op het laatste moment aangemeld te worden. En dat terwijl we zelfs op dit moment al bovengemiddelde aantallen aanmeldingen genoteerd hebben. Zelf controleer ik drie keer per dag de teller op de site www.onk2013.nl.

Alle voorbereidingen verlopen voorspoedig, dat wil zeggen de meeste. Een grote groep vrijwilligers is hier toch best wel intensief mee bezig. Mijn verzoek aan iedereen die benaderd is met vragen en verzoeken, is dan ook hier prompt op te reageren zodat het werk van deze vrijwilligers niet onnodig zwaar gemaakt word.
In ieder geval weet ik zeker dat, als de weergoden meewerken, het een mooie dag gaat worden. Houd deze dag vrij in je agenda. Eventuele partners kunnen natuurlijk meekomen en, indien gewenst, de stad in gaan terwijl de bierliefhebber wat biertjes proeft. Het is namelijk een koopzondag in Haarlem.

Tot ziens op de Excursie/Clubavond/Gezamenlijke Brouwdag of het ONK !!

Nico van Kampen

Dit is het recept voor mei, en is te bestellen tot 14 dagen voor de clubavond in mei.   

Pater Tripeloris (type: tripel)

Een ongelofelijke lekkere tripel. Dit recept is ook erg goed te gebruiken als je eens met wat extra kruiden wilt experimenteren omdat het een vrij rechttoe rechtaan recept is.

Gegevens

Konings IPA

Mijn Haagse Harry Donker IPA is bijna op (dus laat mij weten als ik wat flesjes moet meenemen naar de clubavond bij Erik) en dus dacht ik "tijd voor een nieuw bier voor de winkel". IPA’s zijn nog steeds in de mode. Mijn brouwgroep in Den Haag en ik hebben wat single hop IPA’s gebrouwen om te zien welke wij het lekkerste vinden. Uiteindelijk kwamen wij tijd te kort om alle hop soorten te proberen ;-) Dus ik had besloten om advies te vragen aan Ruud Morst van de Eem brouwerij. Hij brouwde mijn lekker Haagse Harry donker IPA. Wij hadden een brouwdatum vast gelegd, donderdag 14 maart. Ruud heeft nog maar net zijn eigen brouwerij en brouwt dus bij andere brouwers. Deze keer was het Sallands in Raalte.

Ik ging daarheen met de trein en was er om 11:30 's ochtends. Wij begonnen met schroten. Die zakken mout zijn zwaar! ;-) Jullie weten hoe bier wordt gebrouwen dus ik zal alleen maar vertellen wat de verschillen zijn. Alles is groter en meer geautomatiseerd natuurlijk. Ruud was continu bezig met rondpompen van wort, vaten schoon maken enz., enz. De beste ervaring was de hoppen toevoegen. Wij hadden besloten om Columbus te gebruiken als bitterhop en Citra als aromahop. Ik was onder de indruk van de Duvel tripel hop 2012 met Citra en wilde het per se ook gebruiken! Ook wat leuke momenten, als de brouwer van Sallands ons af en toe drie glazen bier kwam brengen tijdens de dag. "Wat vinden jullie van dit bier?" Beide brouwers zijn aardig mensen, makkelijk om mee samen te werken!

Eind van de brouwdag en tijd voor een verdiend biertje! Sallands heeft een proeflokaal dus wij zaten samen rond de bar en dronken twee van zijn biertjes, vers van de vat. Een leuk einde van de dag!

Het bier zal Konings Bier heten, ter ere van jullie nieuwe Koning!

Ooh, ooh Den Haag!

Ik verzamel lege weg werp flessen van mijn winkel, voor een paar 't Wort Wat leden, maar ik heb meer dan genoeg. Dus laat mij het weten als jij 33cl flessen of 50cl flessen nodig hebt.

Smaakbeschrijving van ’Koyt’

Dit is hoe Jopen zijn bier beschrijft

Gebrouwen sinds: 1996
Stamwortgehalte: 18.5
Alcoholpercentage: 8.7%

Jopen Koyt is een roodbruin bier van hoge gisting dat wordt gebrouwen  volgens Haarlems stadsrecept uit 1407. In dit brouwerskeur staat beschreven  hoe het bier moet worden gebrouwen uit speciale gerste- en tarwemouten,  haver en zuiver water.  Het recept vereist 't gebruik van  "gruit", een  middeleeuws kruidenmengsel waarin gagel zeer bepalend is. Het bier wordt  ongefilterd  afgevuld en gist na op de fles. Zo  ontstaat een uniek bier met  een  verwarmende smaak en een  kruidig karakter. Jopen Koyt  is het enige gruitbier ter wereld  dat gebrouwen wordt met haver.

Geschiedenis

Jopen Koyt wordt gebrouwen sinds 29 januari 1996, in eerste instantie in opdracht van het Haarlems Biergenootschap. Haarlems Jopen Koyt is een gruitbier naar een receptuur uit 1407. Het is het enige haverbier ter wereld dat met gagel wordt gebrouwen. Gagel was vroeger één van de meest voorkomende ingrediënten van gruit. Het kruidenmengsel gruit werd voor de bierbereiding gebruikt voordat het gebruik van hop in zwang kwam. Destijds bezat de adel het alleenrecht om gruit te verhandelen; dit zogeheten gruitrecht was een vroege vorm van accijns. Het gruitbier of Koytbier was zeer populair in de vijftiende eeuw, niet alleen in Haarlem zelf maar ook daarbuiten. Zo was het Haarlemse Koyt het meest gedronken bier in de stad Antwerpen. Het bier werd in eerste instantie gebrouwen met behulp van de brouwfaciliteiten van Bierbrouwerij De Halve Maan B.V. Later werd het bier gebrouwen door Brouwerij De Koningshoeven in Tilburg. In 2009 won Jopen Koyt de gouden medaille tijdens de European Beer Star 2009-verkiezing in de categorie "Herb and Spice Beer". Meer dan 836 bieren uit 35 landen deden mee aan de wedstrijd; in maar liefst 41 categorieën streden zij om een award. Een 78-koppige, internationale en deskundige jury beoordeelde de bieren op onder andere kleur, geur, schuimkraag en natuurlijk de smaak. De jurering werd blind uitgevoerd op de Doemens Brewing Academy in Munchen (Gräfelfing). De European Beer Star Award is in het leven geroepen door private brouwerijen en de Association of Small and Independent Breweries in Europa. Doel van de wedstrijd is om juist de speciale en authentieke bieren met specifieke karakters te promoten; bieren die opvallen door hun smaak en kwaliteit. Voor iedere categorie is een gouden, zilveren en bronzen medaille toegekend. Op 10 november 2011 werd Jopen Koyt bekroond met een Zilveren European Beer Star 2011 in de categorie 'Herb and Spice Beer'.

Opmerkingen

Peter Crombecq:  “Een vooral kruidig bier, met waarschijnlijk een belangrijk aandeel Gagel . Ik proef ook iets zoethout-achtigs. De tarwe maakt het iets lichter dan een zuiver moutbier, van de haver heb ik de indruk dat het het bier droger maakt. Hoofdzakelijk zoetig en bittere basissmaken met een langere bittere nasmaak die mij niet van de hop lijkt te komen.”

Michael Jackson (bierkenner) zei over de Koyt: “Donkerbruine kleur. Medicinaal aroma en een stroopachtige densiteit. Sterke smaken en geuren van (hoest)siroop en zoete Olorosso sherry. Ontwikkelt een citrusschil geur, geparfumeerdheid (viooltjes?) en een amandelachtige nootsmaak. Zeer stimulerend voor de smaakzintuigen!”

De kruiden (gruit)

De volgende kruiden zijn gebruikt in het kloon recept:

Gagel

Volksnamen Nederland, België: 'mosselkruid'.

Gagel: (Myrica gale) komt in Nederland van nature voor. Myrica behoort tot de gagelachtigen (Myricaceae). Het is met de varenberk (Comptonia) het enige geslacht dat hiertoe behoort. Op lichtzure en vochtige grond bij heidevelden en langs oude rivierbeddingen is gagel als zoomvegetatie van nature te zien. De struik kwam al in het Boreaal (7000 - 5500 voor Chr.) in ons land voor; de tijd die grotendeels samenviel met de zogenaamde Nieuwe Steentijd. Het Boreaal werd gekenmerkt door een klimaat dat vergelijkbaar is met ons hedendaagse klimaat, maar minder wisselvallig. Op de Waddeneilanden en op plaatsen in de duinen, waar de grond kalkarm is, zijn nog flinke struwelen van gagel aanwezig. In Drente voornamelijk nabij de stroomdalen op het Drents plateau. Wasgagel (Myrica pensylvanica of ook wel Myrica cerifera) is bij ons verwilderd. In de Achterhoek is deze struik op enkele plaatsen wel aanwezig. Gagel wordt ongeveer één meter hoog.

De beschermde gagel staat op de Nederlandse Rode lijst van planten als algemeen voorkomend, maar sterk afgenomen.

Katjes en blad

Gagel is een- of tweehuizig. Struiken met grote katjes (10 - 15 mm) zijn mannelijk, die met kleine katjes (5 - 6 mm) zijn vrouwelijk. De katjes van de mannelijke struik kunnen éénhuizig zijn. Dat wil zeggen, ze bevatten zowel meeldraden als stampers. Vrouwelijke bloemen bestaan uit een stamper en twee roodbruine stempels omgeven door kleine schutblaadjes. Mannelijke bloemen hebben vier meeldraden en zijn dus soms één- of tweehuizig. Zowel mannelijke als vrouwelijke bloemen hebben geen honingklieren.

Gagel ruikt heerlijk en is mooi oranjebruin gekleurd. Het blad van gagel is scherp gezaagd. Het voelt leerachtig aan en is langwerpig van vorm. De grootste breedte ligt nabij de top van het blad. Bij wrijven van het blad komt de aangename, harsachtige geur vrij. In het najaar verkleuren de bladeren naar roestbruin. De vruchten bestaan uit gevleugelde nootjes die met harsachtige wratjes zijn bezet.

Zoethout – (Glycyrrhiza glabra)

Nederlands/Belgisch: allerlustwortel, kalissehout, kalissiehout, kalissestok, kalliche, klishout, krissie, begijnehout, kenthout, bitterzoet, lakrits, prikswiethout, sep, swietprikke, zuutholt, pockhout, zoethout(wortel)

De wortels van zoethout zijn dik en houtig, en de plant kan zich hiermee ondergronds behoorlijk uitbreiden d.m.v. een zeer sterk en diep wortelgestel. De wortels van zoethout zijn de leverancier van het gelijknamige ‘kruid’ waaruit ook drop wordt bereid. Het wortelhout van deze plant heeft een zoetige en iets bittere smaak met een heel fijn, eigen aroma. Van het ingedikte sap, verkregen uit de wortels is de smaak zoetig-bitter en intens.

Koriander

Botanische naam: Coriandrum sativum
Familie: Umbelliferae (schermbloemige)

Nederlands koriander, Coriandrum sativum, is een sterk aromatisch eenjarig kruid met kantachtige witte of rozerode bloemen. De plant is familie van de peterselie, de bladen smaken als een mengsel van salie, peterselie en citroen. De vrij grote, bolle zaadjes lijken een beetje op peperkorrels en hebben een bitterzoet aroma dat enigszins lijkt op dat van een sinaasappelschil. De geur is aanvankelijk onaangenaam en doet denken aan de lucht die wandluizen verspreiden. De naam stamt van het Griekse woord voor wandluis 'koris'. Koriander is al meer dan 3000 jaar bekend.

Bergamot

Bergamot (Citrus bergamia, ook wel Citrus aurantium subsp. bergamia) is een kleine, ronde tot peervormige, zure citrusvrucht, die groeit aan een boom die circa 4 meter hoog kan worden. Op basis van genetisch onderzoek uit 2000 denkt men dat de bergamot een kruising is tussen Citrus limetta (een soort limoen) en Citrus aurantium (zure sinaasappel, ook wel bittersinaasappel of pomerans genoemd). Onbekend is of het een spontane, natuurlijke kruising betreft. Citrus aurantium komt van oorsprong voor in zuidelijk Vietnam.
Bergamotolie wordt uit de schil van de onrijpe vrucht gewonnen. De naam is afkomstig van de plaats Bergamo in Italië. De etherische olie wordt veel gebruikt als geurstof in parfums en andere cosmetica. Het is een hoofdbestanddeel van eau de cologne en fougèreparfums. Verder wordt het als smaakstof gebruikt, onder meer in Earl grey thee. Bergamotolie is een van de vele stoffen die voor het denatureren van alcohol wordt gebruikt. Daarnaast wordt het gebruikt in de aromatherapie.

Er bestaat ook een bergamotkruid (Monarda fistulosa), een in de Verenigde Staten voorkomende plant

Biergeschiedenis in het algemeen en voor Haarlem in het bijzonder. Ik ben het nog steeds van plan erover te schrijven: jawel, het belang van de vrouw in de bierproductie in het verleden. Komt vast nog eens, maar bij dezen een tipje van de sluier.

Tot in de middeleeuwen was het de vrouw die, als onderdeel van het huishouden, het bier brouwde voor eigen gebruik. In Haarlem tot in het midden van de 13^e eeuw. Het overgebleven bier mocht worden doorverkocht aan buren (met medeweten van haar man, natuurlijk). Maar in de 14e eeuw werd het brouwen van bier een beroep en diende een brouwer lid te zijn van het brouwersgilde. En was er het verbod om naast het brouwen nog een ander vak uit te oefenen. De mannen nemen het stokje hiermee over. De brouwers gingen voorzien in de stedelijke behoefte en exporteerden hun gerstenat.

Hoe ik dit allemaal weet? Wel, ik kreeg voor mijn verjaardag het boek: ‘Het bier en zijn brouwers’ van A. Hallema en Ir.J.A. Emmens, 1978. Een goudmijntje weer aan informatie. Samen met een internet search kan ik u dus nog meer vertellen.

In vroeger tijden was het drinken van water niet zonder gevaar voor de eigen gezondheid. Vandaar dat het brouwen een onderdeel was van het huishouden. Zowel ouders als kinderen dronken bier van ontbijt tot en met het avondmaal. Weliswaar veel lichter bier, het zg. ‘dun’ bier. De kwaliteit van het bier werd uitgedrukt in guldens per fust. Wijn was voor velen te duur en pas in de tweede helft van de 17e eeuw kwamen er alternatieven als koffie en thee.

Ik sprak net over de overgang van thuisgebrouwen bier naar brouwindustrie. Die wending was mogelijk door de introductie van hop rond 1400. Want dit bier, gebrouwen met hop was langer houdbaar en daardoor ook geschikt voor de handel. En u weet: daar zijn de Nederlanders goed in.

In 1392 kregen de Haarlemse en Goudse brouwers (toen waren er drie grote brouwsteden, en Delft was er ook een van) toestemming om het Hamburgs bier na te brouwen, waarna het hoppenbier stevig in opmars kwam. Het Hamburgs bier (waarbij hop werd toegepast) was namelijk in de 14^e eeuw enorm populair geworden en daarmee een goede concurrent van het Haarlemse kuitbier. Kuit of kuitbier is een bier dat wordt gebrouwen uit voornamelijk haver (!), tarwe en een weinig gerst. In tegenstelling tot het destijds gebruikelijke Gruitbier worden de Kuitbieren niet meer op smaak gebracht met een kruidenmengsel (gruit), maar wel met hop.

Er is nog steeds enigszins spraakverwarring rondom kuit/gruit en hoppenbier. Het voornaamste kenmerk van het kuit is toch wel het gebruik van haver.

Aan de inkomsten voor de stad (brouwgeld en bieraccijns vormen de helft van de stedelijk inkomsten) is te zien dat deze ontwikkelingen leidden tot de bloeitijd van het Haarlems brouwen, die valt in de periode van 1430-1443. Maar deze welvaart bracht hogere lasten aan de staat met zich mee (accijns zijn van alle dag en een makkelijke bron van inkomsten voor de overheid, blijkt maar weer) en het krijgen van problemen daarbovenop met de export van het bier maakten de stad uiteindelijk failliet.

In 1514 was Haarlem nog steeds de stad met de meeste opbrengst aan bier en had nog 112 brouwerijen, weliswaar een kleiner aantal dan in Gouda. Delft had ook nog een groot aantal brouwerijen. Haarlem exporteerde voornamelijk naar Holland en Zeeland, en ook naar Overijssel en Friesland. Maar ondertussen werd ook buiten de drie genoemde steden steeds meer gebrouwen en wel zonder de opgelegde beperkingen van de staat (we hebben het dan over abdij-brouwerijen in Middelburg en Steenbergen, waar dagelijks (!) gebrouwen werd).

Hoe zat het toen in Haarlem: er werd in deze stad onderscheid gemaakt tussen twee soorten brouwers: bierproductie voor de plaatselijke markt en voor de export. Toegestaan was aan beide groepen om drie maal per week te brouwen. De kleinere brouwers mochten dat slechts twee maal en de allerkleinste maar een maal! Deze bepaling werd uiteindelijk verruimd, maar het brouwgeld ging daarmee ook weer omhoog. Wel werd ter compensatie de bepaling over de samenstelling van het bier verruimd. Anno 1407 was dit nog 36 achtendelen havermout tegen 10 delen tarwemout, terwijl ten hoogste 1 achtendeel tarwemout mocht worden vervangen door 2 achtendelen gerstemout. Vanaf 1501 mocht men 3 achtendelen tarwemout vervangen.

Ondertussen werd er voor het kuitbier ook onderscheid gemaakt tussen enkel- (dun-) en dubbelbier. En na een lange strijd kwam de fiscus met minimum-bierprijzen en hopbier was toen fors duurder. De belastingdruk was daarmee zwaar en de vinders, die toezicht hielden op de brouwers, hadden de taak de kwaliteit van het kuitbier te bewaken. Maar in 1519 kwamen steeds meer klachten binnen, het exportbier was nauwelijks houdbaar te noemen.

Als je bedenkt dat bijvoorbeeld alleen al Enkhuizen 800 brouwsels afnam van Haarlem, dan begrijp je het belang voor de stad om de export hoog te houden. Bij onderzoek bleek dat de vinders toelieten dat er meer werd gemaakt uit een brouwsel dan toegestaan, en dit leidde tot een rechtsstrijd en de bierproef. Waarvan de kosten overigens werden verhaald op de afnemers. In 1548 leidde dit weer tot opschorting van de bierproef.

Het Haarlems vroedschap wist ondertussen steden te binden door het aanbieden van glasramen aan de plaatselijke kerken. Ook in Workum, want aldaar had men een opslagplaats voor ingevoerd Haarlems bier (een bierstalle). Bierstallen werden later pakhuizen voor bieropslag van waaruit het bier werd doorverkocht. De Nederlandse handelsgeest is duidelijk aanwezig. Maar de export bracht ook veel extra financiële lasten mee, omdat men overal belasting voor invoer moest betalen, vooral in de Friese steden en ook in doorvoer plaatsen. Dat uiteraard vooral om in Friesland de eigen brouwnijverheid te bevorderen. Zo ook in Steenwijk waar men in 1567 een flinke accijnsverhoging instelde voor Haarlems kuitbier. De afname daalde vervolgens.

In de 16^e eeuw waren concurrentie en belastingen er de oorzaak van dat het aantal brouwers afnam. Van 100 aan het begin van de eeuw naar 22 in 1600. Het aantal brouwsels nam ook af, maar veel minder. De kleine brouwers bleken verdwenen. In de jaren 1620-1640 groeide het aantal weer naar 52 brouwerijen met een top van 67.500.000 liter bier in 1648. Samen met Amsterdam werd destijds 35% van het in Holland gebrouwen bier hier geproduceerd. Daarna nam de brouwnijverheid af en was deze rond de eeuwwisseling van 1800 zeer slecht te noemen. Maar het voert te ver om over deze tijd te schrijven en de grote veranderingen te schetsen die gaan komen door de groeiende populariteit van het ondergistend (Beiers) bier en de rol van Heineken in de verdere afname van het aantal brouwers.

Nu kom ik nog even terug op de vrouw in het brouwproces: die werd ook in het industriële tijdperk erg gewaardeerd. Het koken van het wort werd namelijk gezien als een typisch vrouwelijke bezigheid, men had dus altijd een brouwster in dienst. En ook een wringster, zij die het beslag moest bereiden. In 1472 werd niet voor niets het St. Maartenshofje gesticht voor de oude dag van deze arbeidskrachten. Het Sint Maartensgilde was een der oudste gilden van Haarlem.

Hoe kwam men in die tijd eigenlijk aan hop? De hopverkoper zorgde voor de levering van hop in Haarlem, maar werd daarbij op de vingers gekeken door de vinders, die de hop moesten keuren. De hop is dan afkomstig uit het land van Heusden, aangekocht op de hopmarkt te Dordrecht. Daar werden reeds tussen 1380 en 1385 grote hoeveelheden hop aangevoerd en doorverkocht, ook naar Engeland. De verhandeling ervan vond plaats in de herbergen, de herbergier was de makelaar. De hopkopers leverden aan de brouwers en de overheid hield toezicht. Helaas bleek nog wel eens de kwaliteit matig, vooral door slordig geplukt hop (met veel blad ertussen: onze koopmansgeest, u weet wel).

Elders in Nederland ging men ook over tot de hopteelt. De Brabantse hop werd algemeen beschouwd als de beste. Maar de plukkwaliteit liet op een bepaald moment dusdanig te wensen over dat zelfs de Staten Generaal zich er in 1662 mee bemoeide. En daarna maatregelen nam: bijvoorbeeld een verbod op het plukken van kruisbladeren, die te drogen en bij de hop te voegen. Onder toezicht van de schout moest dit afval vernietigd worden, daar waar hop werd geteeld en de schout controleerde ook het hopzakken vullen, met als strafmogelijkheden het in beslag nemen van de partij hop en het uitdelen van boetes. Ook bij het vinden van gedroogd blad in voorraad werden boetes uitgedeeld. Maar uiteindelijk verdween de hopteelt door concurrentie met het buitenland en de hopluis die grote schade aanrichtte. Het land van Heusden en Schijndel hielden het nog wel lange tijd vol (tot begin 20^e eeuw).

Ik hoop dat ik met deze korte uiteenzetting iets heb mogen duidelijk maken over de rijke brouwhistorie van de stad Haarlem. Het moge duidelijk zijn dat het originele Koytbier juist geen kruiden hoort te bevatten, maar hop, en dat de samenstelling voor meer dan de helft uit haver dient te bestaan. Maar dat heeft met de onduidelijkheid en gebruik van de biernamen te maken en niet met de huidige samenstelling van het bier van Jopen. Alhoewel het interessant zou zijn om een echt Koytbier te maken met zoveel gemoute haver in de maisch.

Proost, Ben

De brouwverenigingen in Nederland organiseren jaarlijks wedstrijden waaraan amateurbierbrouwers kunnen deelnemen. Bijvoorbeeld het Open Nederlands Kampioenschap dat in 2013 in Haarlem zal plaatsvinden of het Open Bergsche Kampioenschap dat jaarlijks in Bergen op Zoom wordt georganiseerd.

Het BKG leidt keurmeesters op die bij de wedstrijden voor amateurbierbrouwers de ingezonden bieren keuren. De keurmeesters beoordelen de kwaliteit van de ingezonden bieren en maken daarvan een keuringsrapport op. Met dit keuringsrapport krijgt de inzender een beeld van de kwaliteit van zijn of haar brouwsel en kan hij/zij met de gegeven adviezen wellicht de volgende keer een nog beter brouwsel inzenden.

Bier keuren is een aangename doch niet gemakkelijke bezigheid. De keurmeester moet een oordeel vellen over een product waar de inzender meestal veel werk en moeite in heeft gestoken. Het is de taak van de keurmeester om een eerlijk oordeel over dit product te vellen en tegelijkertijd de inzender aan te moedigen zijn brouwkunsten weer een stukje te verbeteren. Voorwaar geen makkelijke taak.
De keurmeester is niet op zoek naar “lekker” bier. De persoonlijke voorkeuren van de keurmeester doen er niet zoveel toe. Om te bepalen wat een lekker bier is kan je beter vrienden uitnodigen. Die kunnen dat oordeel uitstekend vellen. De keurmeester dient op zoek te gaan naar het beste bier. Het beste bier is dat bier dat het meest aan de omschrijvingen van het type voldoet.

Doel van een bierkeuring

Het doel van een bierkeuring is het ingezonden bier te beoordelen en te vergelijken met de eigenschappen die zijn benoemd voor het desbetreffende biertype (LABO biertypen lijst). Daarnaast wordt het ingezonden bier vergeleken met andere ingezonden bieren in de onderstaande volgorde:

• binnen hetzelfde type

• binnen dezelfde klasse

• met prijswinnaars van de overige klassen

De keurmeester legt zijn bevindingen vast op een keuringsformulier. Dit heeft tot doel de beoordeling van de keurmeester in duidelijke termen vast te leggen zodat de inzender van het bier positieve feedback krijgt en tot verbetering gestimuleerd wordt.

Het keuren voor een klassering

Tijdens een keuring wordt door de keurmeester gekeken naar de kwaliteit van het aangeboden bier en of het binnen de definitie van het type valt. Naarmate een bier dat binnen het genoemde type valt van hogere kwaliteit is krijgt het een hogere score. De geoefendheid van de keurmeester zorgt dat hij duidelijk kan aangeven hoe goed een bier binnen een bepaald type valt en hoe hoog de kwaliteit ervan is.

Het voortdurend oefenen en met andere keurmeesters over de bestaande definities discussiëren is van groot belang voor de kwaliteit van de keurmeester (permanente educatie). De vraag welke Weizen het hoogste scoort, een Schneider Weisse, een Weihenstephan, een Franziskaner Weissbier of een Erdinger Weissbier blijft enerverend. Alle genoemde bieren vallen ongetwijfeld binnen de definitie van Weizen. De kwaliteit van alle bieren is normaliter hoog. Het is aan de keurmeester om aan te geven welk bier het hoogste scoort, hoe de drinkbaarheid is, hoe goed het in balans is en hoe het met de complexiteit staat en of het verder een prettig mondgevoel en een uitnodigende nasmaak heeft. Voorwaar geen sinecure.

Bij het keuren van een bier wordt naar dezelfde eigenschappen gekeken als die waarmee de voorbeeldbieren van de typen zijn beschreven. Dit gebeurt aan de hand van het BKG Keuringsformulier dat in dezelfde  volgorde is opgebouwd. Omdat een aantal kenmerken al voor en tijdens het inschenken moeten worden vastgesteld krijgt de keurmeester het bier in een fles aangeboden. Hij schenkt het bier zelf in een glas. De keurmeester gebruikt het standaard keurglas volgens ISO 1391 (1977)

Biertypenlijst

Biertypen zijn geen vaststaand feit. Discussie over biertypes is eindeloos mogelijk. Biertypen komen en gaan en zijn aan verandering onderhevig. Dicteerde de markt ongeveer 10 jaar terug vooral zoet en plakkerig, thans lijkt de wind van bitter en wrang flink te waaien. Amerikaanse hoppen worden steeds vaker gebruikt in biertypen waar zij eerder nimmer werden aangetroffen.

Biertypen dienen om de realiteit in “bierland” te categoriseren zodat wedstrijden mogelijk worden. Een type wordt gevormd door een groep bieren van verschillende brouwerijen, die op belangrijke punten sterk op elkaar lijken. Naarmate er meer bieren binnen de definitie van een type vallen wordt het type sterker.

De lijst van typen is ontstaan uit de rubricering die in het normale taalgebruik ook wordt gebezigd. In het normale taalgebruik zijn de definities niet erg strikt. Het BKG heeft daarom bij de bestaande benamingen van de typen een definitie opgesteld door daarbij de typische eigenschappen aan te geven. De BKG typenlijst die zo ontstond, is dus een lijst die door het BKG is opgesteld en die door het BKG wordt gebruikt tijdens keuringen. De lijst wordt samengesteld door de Technische Commissie van het BKG, onder leiding van Derek Walsh. De Technische Commissie heeft tot taak de realiteit in “Bierland” op gepaste afstand te volgen, los van de waan van de dag.

Tijdens keuringen door het BKG gelden de definities uit de  BKG typenlijst.  In de typenlijst worden de typen beschreven en worden voorbeelden van elk type gegeven.  De BKG typenlijst past zich voortdurend aan de veranderende realiteit aan. De geldende lijst wordt via de BKG / LABO  site gepubliceerd.  De biertypenlijst wordt door het LABO vastgesteld op voordracht van het BKG.

De biertypen zijn geordend in vier klassen:

• Klasse A
  (kleur tot 30 EBC en begin SG tot 1060 ±6%)

• Klasse B
  (kleur vanaf 30 EBC en begin SG tot 1060 ±6%))

• Klasse C
  (kleur tot 30 EBC en begin SG vanaf 1060 ±6%))

• Klasse D
  (kleur vanaf 30 EBC en begin SG vanaf 1060 ±6%))

In Nederland is het ONK een jaarlijkse traditie. Is Nederland hier uniek in? In andere landen zijn er ook amateurbrouwers. Natuurlijk zijn daar ook amateurbrouwers bij die hun bier en door anderen willen laten beoordelen. In diverse landen is er een landelijke competitie.

Amerika

In de VS is wel de meest bekende en, hoe kan het ook anders, de grootste. Jaarlijks (sinds 1976) wordt de National Homebrew Competition georganiseerd door de American Homebrew Organisation. Tijdens een driedaagse bijeenkomst, de Nationel Homebrew Conference (NHC) worden op de laatste dag tijdens het Grand Banquet de prijzen uitgereikt. Voor de competitie is er  in de verschillende staten en ook Canada een voorronde. Vorig jaar waren er in de voorronde 7823 inzendingen van 1733 hobbybrouwers. Daarvan kwamen er 889 in de eindronde. In totaal zijn er 28 categorieën, waarvan drie voor mead en twee voor Cider en Perry. Naast de prijs per categorie zijn er prijzen voor de Homebrewer van het jaar (het beste bier), meadmaker van het jaar, cidermaker van het jaar, bierclub van het jaar (meeste punten in voor- en eindronde samen), Gambrinus Club Award (meeste punten in eindronde) en de Ninkasi Award (brouwer met cumulatief meeste punten in de eindronde). Dus vele prijzen.

De NHC wordt elk jaar in een andere staat van de VS gehouden. Dit jaar in juni in Philadelphia. Er is veel belangstelling voor de bijeenkomst, met meer dan 1000 deelnemers . Dit jaar waren binnen een dag de kaarten uitverkocht Tijdens de NHC wordt elke dag een aantal lezingen gehouden. De dag voor de bijeenkomst wordt er door de lokale clubs een tocht langs brouwerijen of een bierdiner georganiseerd.

Tijdens de conferentie worden een aantal lezingen gehouden. Op de avond van de eerste dag kunnen de deelnemers vele bieren van een groot aantal brouwerijen proeven, begeleid met hapjes. De tweede avond wordt georganiseerd door clubs. Geproefd kan worden van bieren gebrouwen door de hobbybrouwers van de clubs en van hapjes bereid door leden van de club. Het geheel heeft een wat carnavaleske toon, ook door de outfit van de deelnemers. Als afsluiting is er op de derde dag een Grand Banquet. Tijdens dit banket worden de (vele) prijzen uitgereikt.

Ik heb enkele van de conferenties bijgewoond, elke keer was het weer een onderdompeling in bier.

Frankrijk

Bij Frankrijk denk je niet direct aan bier, eerder aan wijn. Toch zijn ook daar hobbybrouwers. Bij een bezoek aan een klein bierfestival in Sainte Marie Capelle merkte ik dat. Elk jaar wordt daar in september het Festival International de la Bière Artisinale (FIBA) gehouden. Tijdens de FIBA worden er ook bieren van hobbybrouwers gekeurd. Deze concours international de la Bière d'amateurs wordt georganiseerd door les Amis de la Bière. Ik weet niet hoe nu de keuring verloopt, maar in 2011, toen ik voor het laatst dit festival bezocht, werd de keuring in een klein zaaltje gedaan. Het zaaltje was pas geverfd, geen ideale plek voor een bierkeuring.

Vereinigd Koninkrijk

In het VK organiseert de Craft Brewing Organisation (club van hobbybrouwers) de UK National Homebrew Competion. Vorig jaar waren er 460 bieren ingezonden door 163 brouwers. De bieren worden op 1 dag gekeurd, waarbij ‘s avonds de prijswinnaars bekend worden gemaakt van de diverse categorieën (21).

Ierland

De The National Homebrew Club heeft dit jaar zijn eerste National Brewing Championships gehouden. Er zijn 8 categorieën waaronder ook de categorie Ciders en Perries. Er waren 325 inzendingen.

België

In België, het land van het bier, zou je een grote belangstelling voor hobbybrouwen verwachten. Dit kwam echter op internet niet naar voren. Er is een Bond van ambachtelijke Wijnmakers en Bierbrouwers. Die houdt jaarlijks een competitie maar daar lijkt meer belangstelling voor wijn dan voor bier te bestaan.

Duitsland

De Vereinigung der Haus- und Hobbybrauer (ruim 500 leden) houdt jaarlijks een wedstrijd. Elk jaar kunnen van drie categorieën bieren worden ingestuurd (per jaar verschillend). Dat zijn voor dit jaar: Special hell, Roggenbieren, Weizenbock dunkel dunkel. De bijeenkomst is niet elke keer in de zefde plaats. Dit jaar van 27 tot 29 september in Blaubueren. Uit het feit dat de bijeenkomst drie dagen duurt blijkt al dat er een heel programma is, waaronder een vergadering van de vereniging, verschillende toeren en bierproeven.

Andere landen

In verschillende andere landen worden nog ‛ONK’'s gehouden, bijvoorbeeld Italië, Oostenrijk, polen Canada en Australië. In Nederland zijn we dus niet uniek met onze ONK.

Lobby

Het ONK komt met rasse schreden naderbij en ik kreeg van Lidewij een vraag of ik er niet wat ruchtbaarheid aan kon geven. Dat zette me aan het denken. Hoe doe je zoiets? Zet je een bericht op je eigen website? Of juist op de website van je werkgever? Ah, dit vergt even overdenken.

Een advertentie misschien? Ik heb dat eens bekeken bij ons plaatselijke sufferdje en… toegegeven… het kost niet veel, maar… wie of wat bereik je ermee? Ik heb vroeger ook wel eens een advertentie gezet om bijvoorbeeld een brommer te verkopen, maar dat helpt hier niet veel. Bovendien leverde dat toen al zowat geen response op. Nee… dit moet anders.

Marktplaats dan? Nee… dat is niet bedoeld om dit soort activiteiten op aan te kondigen. Maar hoe dan. Dus ik ben naar de gemeente gegaan. Daar aangekomen blijkt dat dit tegenwoordig niet zomaar meer kan. Je moet eerst een afspraak maken per internet en dán mag je iemand in persoon ontmoeten. Dit kostte weer een paar dagen. Toen een ontmoeting. Wij hebben in Houten, langs de rondweg, een paar soort van elektronische billboards staan. Dus het leek me aardig om daar op te kunnen aankondigen dat we een ONK organiseren en dat de mensen moeten komen. Nou, dat viel tegen. Ik heb met drie ambtenaren gesproken en daarmee drie weken verspeeld. Uiteindelijk is het ‘item’ in de gemeenteraad besproken en NIET goedgekeurd. Reden: deze berichten worden vanuit de auto gelezen en dat zou aanzetten tot…

Dat werd dus ook al niets. Ik heb daarna contact gehad met de gemeente Utrecht, maar proefde al snel hetzelfde verzuurde sfeertje. Nee, dit moet je GROOTS aanpakken. En wat is dan groter? Hilversum, zoals we vroeger zeiden, of… de Tweede Kamer. Ik heb gekozen voor de Tweede Kamer. Man wat zijn die mensen eigenlijk benaderbaar. Nou ja, niet vóór vieren hoor. Maar daarna kun je een hoop voor elkaar krijgen. Het kost wél geld.

Ik ben begonnen bij Emile Roemer. Dat is een Bourgondische Brabander en ik vermoedde dat ik daar wel een  welwillend oor zou vinden. Nou, hij is zéker welwillend. En hij wil ook echt een tijdje luisteren als je in de kroeg zit, maar dit kon hij er niet ‘door’ krijgen. Overigens kunnen ze best drinken hoor, die Brabanders. Zelfs al noemen ze een pilsje steevast een biertje. Dat maakt ook niet uit, dat doet zowat heel Nederland.

Na Emile maar eens naar GroenLinks. Eigenlijk was daar niemand. En ook al geen Sap. Sja dat wordt ook niets. Dan maar meteen naar één van de groten. Diederik dus. Man wat kan die man lullen. Hij was zeker te porren voor het idee om GRATIS overheidsberichten uit te laten gaan over het ONK en de organisator. Hij werd zelfs enthousiast. De PvdA had het idee al bijna overgenomen en was zelfs al bijna onderweg naar het Museumplein. Maar er bleek bij deze jongens een adder onder het gras: als zij er ruchtbaarheid aan zouden geven, wilden ze voor elk PvdA lid een gratis biertje. Dat ging me te ver.

Dus verder, maar wie is nou in staat om me te helpen. Mark! Mark was bereid om mijn verhaal in de kroeg aan te horen en mijn hemel wat kan die man drinken! En een vrienden dat-ie heeft. We hebben geen gesprek van meer dan een halve zin kunnen voeren, zónder dat er iemand tussendoor kwam. Kijk, het was wel gezellig, maar het kwam tot niets. Dit leek een terugkerend probleem met al deze mensen.

Jee, wat nu. Nou weet je, dan ga ik wel naar Pechtold. Daar aangekomen trok Alexander even zijn das recht en vroeg me plaats te nemen. Vervolgens mocht ik mijn verhaal doen. Ik vertelde in geuren en kleuren over het ONK en dat het zo belangrijk was voor onze club om daar wat meer geluid aan te geven. Alvorens te antwoorden ná mijn betoog, was het even stil. Daarna begon zijn betoog. Het was een onweerlegbaar verhaal en kwam er in grote lijnen op neer dat ie het een geweldig initiatief vond, maar dat het in een groter verband moest. Meer op Europees niveau en ook met een aantal rivaliserende organisators. Daarna nog een heleboel woorden, maar ik haakte af. Een ONK in Europees verband zag ik dan weer niet zitten.

Mijn laatste hoop werd het CDA. Als ik daar ook nul op rekest kreeg, zou ik zijn gestopt met lobbyen. Ik kwam eerst bij de leider terecht: Sybrand. Hij heeft me even apart genomen en heeft zich het hele verhaal aangehoord. Nadat ik klaar was zei hij: “daar hebben we onze eigen man voor en dat is Sander de Rouwe”. Er werd een nieuwe afspraak gemaakt voor me en vorige week maandag was ik aan de beurt. Sander is een enthousiast CDA lid. Hij is ook een doener. Nou bleek dat ik was doorgestuurd door Sybrand omdat het woord alcohol gevallen was en daar wist Sander wel raad mee. Hij bleek namelijk een fervent voorstander van het alcoholslot in auto’s. Ik wist dat niet en terwijl wij een dag samen optrokken en de campagne voor ‘t Wort Wat! bespraken, bleek achteraf dat ze mijn auto te pakken hadden genomen. Die avond kon ik niet met de auto naar huis. Er zat inmiddels al een alcoholslot in en dit bleek zeer effectief. Toen Sander me naar mijn auto liep en zag dat het ‘goed’ was omdat ik niet verder kon, is hij nog zo vriendelijk geweest om me naar het station te rijden. Hij had niet gedronken!

Het zijn een paar verkwikkende weken geweest en ik zal er aan moeten wennen dat ik voortaan éérst moet blazen alvorens te kunnen rijden. Wat betreft het onder de aandacht brengen van ons ONK kan ik zeggen, dat ze het ter kennisgeving hebben aangenomen. Ik zou er echter niet op rekenen dat er door mijn toedoen meer gasten komen… Zeker de komende 4 jaar niet.

Peter

Activiteiten in de week van het Nederlandse bier

Toeval of niet, het ONK 2013 vindt plaats in de week van het Nederlandse bier. Op 23 mei wordt de opening van de week gevierd met het Nederlands bierproeffestival in Den Haag. Slotstuk is het ONK. De week van het Nederlandse Bier heeft een eigen website: www.weekvanhetnederlandsebier.nl. Daar vind je alles over het doel, de opzet en het programma. Ook kun je er terecht voor tickets voor de enkele activiteiten, zoals het Haagse bierproeffestival. Maar het meest interessant is het natuurlijk om een beeld te krijgen van alle plekken in Nederland waar in die week geschonken, getoost, gekeurd, geproefd en vooral gedronken wordt.

Hieronder vind je daarom alle activiteiten in de week van het Nederlandse bier in vogelvlucht. Neem daarbij een vogel in gedachten die denkbeeldig vanaf de verst gelegen naar de dichtstbijzijnde plek vliegt. Dit alles natuurlijk gerekend vanaf de Boerderij in Hoofddorp. Cheers!