In de hemel is geen bier daarom drinken we het hier. Deze spreuk kwam ik onlangs weer tegen. Ik vraag me bij het lezen van de spreuk af: 'hoe weten ze dat?'. Ten eerste dat er een hemel is en ten tweede dat daar geen bier zou zijn. Er is nooit iemand terug gekomen, laat staan dat er is verteld dat er in de hemel geen bier is. Niemand heeft het van daar uit ooit getwitterd. Komen brouwers de hemel niet binnen en is er daarom geen bier? Bier is voor mij een hemelse drank en hoort er daarom thuis. Ik ben dan wel benieuwd wel merk bier er wordt geschonken, misschien een trappist. Amateurbierbrouwers zoals wij hebben een voordeel: zij kunnen altijd hun beste bier drinken: hun eigen bier! De keurmeester is het niet altijd hiermee eens. Daarom voorlopig blijven oefenen met brouwen voor nu en misschien ook voor later, brouwen maar!

Afgelopen clubavond

Deze avond stond in het teken van de bieren van de clubkampioenschappen 2012. Dit jaar zijn de twee bieren welke je kan inzenden voor de wedstrijd een Belgisch Witbier en een Sterke Blonde. De avond werd ingeleid door Rob Hagen die een zeer verzorgde presentatie had gemaakt van de witbieren. Zo kregen we drie verschillende witbieren te proeven: Hoegaarden, Korenwolf en Wieckse Witte. Alle drie totaal verschillende vertegenwoordigers van het type Belgisch Wit.

Daarna nam Jan van der Lee het stokje van Rob over. Jan had ook verschillende voorbeelden meegenomen van de Sterke Blonde. Hij liet ons ook proeven van bieren van zijn eigen brouwerij 'De Natte Cel'. Hij nam ons mee in de wereld van de blonde bieren en lichtte dit toe met diverse voorbeelden en anekdotes.

Deze avond hebben we ook de nieuwe draadloze microfoon gebruikt om de verstaanbaarheid te verbeteren. Het resultaat voldeed aan onze verwachtingen want de sprekers waren beter te verstaan. Helaas blijft het rumoerig in de zaal, zeker als er een paar drankjes zijn genuttigd. Ik wil jullie aandacht hiervoor vragen. Op de gang hebben we nu een sta-tafel geplaatst zodat verhitte discussies daar kunnen worden gevoerd.

Helaas was door omstandigheden de flessenspoel-commissie verhinderd, maar zij zullen op een beter tijdstip hun bevindingen presenteren. Jan Willem Fukkink presenteerde de Brouwerijgids van Nederland. Dit is een nieuw boekje waarin alle 123 brouwerijen die Nederland nu rijk is gepresenteerd worden. Per brouwerij 1 pagina, zodat het handzaam is gebleven. De aanwezige leden kregen de gelegenheid dit boekje aan te schaffen; een primeur want het was nog niet in de reguliere handel verkrijgbaar.

Brouwdag 21 april

Deze dag in Lisserbroek bij kwekerij van Duivenvoorden is inmiddels weer achter de rug en het bier dat gebrouwen werd, was een witbier. De twaalf cursisten kregen er hun vuurdoop en hebben weer de ogen uit kunnen kijken hoe de andere leden hun bier brouwden. Traditioneel was er weer veel ruilhandel in eigen bieren tussen de brouwers onderling. Ook hebben we het niet droog kunnen houden maar pas nadat de kook in de pan zat. Veel van de geruilde bieren werden snel geproefd. Al met al was het weer een geweldige dag waar iedereen met veel plezier op terug kijkt.

Komende clubavond

Op 27 april zullen jullie vernemen wat het is om bierkeurmeester te zijn en dat het keuren van bier een serieuze zaak is. Omdat het proeven van bier standaard zeer veel discussie oplevert, zal Theo van Eijden proberen wat orde in deze chaos aan te brengen. Hij zal vertellen wat het is om als bierkeurmeester door het leven te gaan en wat de criteria zijn waarop bieren gekeurd worden. Na afloop hiervan zal een team van keurmeesters aanwezig zijn om jullie bier te beoordelen en van commentaar te voorzien. Neem dus een flesje van je eigen bier mee zodat je meer inzicht krijgt hoe je het bier kan verbeteren. Het mag ook een bier zijn waar je niet tevreden over bent maar niet weet hoe het beter zou moeten. Nu krijg je de kans op een goede feedback.

Zoals de meesten van jullie weten, heeft onze vereniging een bibliotheek. Deze is tijdens de clubavonden te vinden achter in de zaal in een houten kastje. Bij Erik Pruisken kun je boeken lenen. Wij zijn meestal tot 22:30 aanwezig.

De mensen

De bibliotheekcommissie is: Erik Pruisken en Dean Southall en Erik Deelissen.

Wat we doen

1. Uitlenen van boeken en tijdschriften op de clubavonden.
2. Aankopen van boeken op het gebied van bier brouwen.
3. Bijhouden van het overzicht boeken en tijdschriften op de website.
4. Verdere beheertaken van de bibliotheek zoals afvoeren overtollig materiaal.

Aankoopbeleid

Wij kopen alleen boeken die over bier brouwen gaan. Suggesties voor aankopen zijn altijd welkom. Indien je zelf nog boeken over bier brouwen hebt, waar je niets meer mee doet, kun je ze altijd aanbieden aan de bibliotheek.

Tijdschriften

We hebben een abonnement op twee Amerikaanse tijdschriften, te weten: Brew Your Own (vanaf januari 2010) en Zymurgy (vanaf 2011 nr. 5 sept/okt). Verder hebben we nog een stapel oude, losse, exemplaren van Zymurgy. De voorkanten van alle tijdschriften zijn gescand. Tijdschriften zijn genummerd vanaf nummer 3600.

Reserveren

Het overzicht van de boeken en tijdschriften is te raadplegen op de website, na inloggen onder de kop Voor Leden – Bibliotheek. Het is mogelijk (via Reserveer) op de website om een boek en of tijdschrift te reserveren. De bibliotheekcommissie krijgt een mail en zorgt dat bij de volgende clubavond het boek/tijdschrift voor je klaar ligt. Neem eens een kijkje op de website en zie hoeveel de bibliotheek heeft.

Opruiming!

Vanaf de volgende clubavond hebben wij overtollige boeken en tijdschriften in de aanbieding:  De boeken kosten één euro per stuk en de tijdschriften zijn gratis af te halen. In het overzicht boeken en tijdschriften op de website zijn de overtollige boeken te herkennen aan (*) in de titel.

Het is al weer een tijdje terug, maar ik heb vorig jaar een paar keer beloofd meer geschiedenis in mijn column op te nemen. Van gist is al het een en ander gezegd omdat er steeds meer over gepubliceerd is. Dit wordt mede in de hand gewerkt door steeds betere technieken op het gebied van DNA-technologie (o.a. PCR technieken) en ook op het gebied van microscopie valt te scoren, zoals het Toetanchamon artikel van vorig jaar liet zien. Echter, er zijn ook wetenschappers (Max Planck Gesellschaft heeft recent een persbericht vrijgegeven van een van hun, helaas overleden, onderzoekers) die zeggen dat al deze vondsten nog niet wijzen op het daadwerkelijk maken van bier, omdat receptuur van datgene wat men deed met de gevonden resten, niet te achterhalen is. U moet zelf maar bepalen wanneer de geschiedenis van bier echt start…

Uit een oude Zymurgy wist ik het volgende te halen (oh jee, als dat ook maar niet al weer achterhaald is…)

• 3.800.000.000 B.C.: gist maakt zijn intrede. Al in 1979 zijn door wetenschappers resten gevonden van gistachtige structuren in metamorphisch gesteente in West-Groenland. Dat is een extreem vroeg voorkomen van een dergelijk organisme, de aardkorst is dan nog maar net afgekoeld.
• 97.000.000 – 66.000.000 B.C.: Angiospermen (bloeiende planten) domineren de aarde. Daartussen bevinden zich ook de voorlopers van de granen, waaronder gerst. En als de graankorrels in een poeltje modder vallen en ontkiemen, dan is er altijd wel een gistcel die in staat is mee te genieten van de vrijkomende suikers uit het zetmeel, die de jonge kiemplant in gunstiger omstandigheden had moeten doen groeien. Kortom, alcohol is al aanwezig in het pre-mens tijdperk. Maar als er niemand is om van te genieten, dan kun je erover filosoferen of het bier genoemd kan worden.
• 50.000 – 10.000 B.C.: ergens in deze periode ontdekt de prehistorische mens ‘bier’. Het kan zijn dat een in de regen achtergelaten mand brood een lekker aroma heeft ontwikkeld en plezier geeft bij het nuttigen ervan. Of dat de allerkleinsten en de oudjes gekauwde granen voorgeschoteld krijgen. Als je een dergelijk portie zou vergeten, dan heeft het speeksel ondertussen het zetmeel al deels afgebroken en zal het alom aanwezige gist de rest hebben gedaan. Chicha, bier gedronken door Indianen in de Andes, wordt nog steeds zo uit maïs gemaakt. Ik moet toegeven dat toen ik Chicha maakte, de maïs uit blik was, niet voorgekauwd en dat biergist tabletten de rest deden. Anders hadden mijn gasten zich vast aan andere dranken vergrepen. Maar dit terzijde, waarschijnlijk is het wel dat vele culturen dit hebben ontdekt en toegepast.
• 10.000 B.C.: in het Midden-Oosten wordt gerst gedomesticeerd. De neolithische mens kon echter zelf alles vinden (jager en verzamelaar zijn we heel erg lang geweest, met succes). Maar wil je voldoende granen hebben, om brood of een drankje als bier, van te maken, dan zal je de graanleveranciers moeten gaan verbouwen, en dat dwong de mens tot permanente bewoning rondom de granen. Conclusie: bier zou de moderne civilisatie in gang hebben gezet. Een leuke theorie, maar naar mijn idee wel erg vergaand en zeker niet bewijsbaar. Feit blijft dat het heel lang geduurd heeft voordat men tot een meer sedentaire levenswijze overging en we weten nu allemaal waar dat toe heeft geleid.

In de komende tijd zal ik deze geschiedlijst verder opnemen in mijn column,
Proost, Ben

Kijk op een zomers terras eens om je heen op een terras. Grote kans dat er aan een tafeltje bij jou in de buurt iemand een glas Hoegaarden, Wieckse Witte of een variant daarop nuttigt. Het lichtgele, troebele vocht met de witte schuimkraag roept associaties op aan aan een gezellige sfeer met vrienden en een uitgelaten stemming. Ik heb het dan uiteraard over witbier.

Soms lijkt het alsof witbier nog maar enkele jaren of decennnia bestaat. Niets is echter minder waar. Witbier kent een geschiedenis die ver teruggaat. Misschien is het wel één van de oudste bierstijlen van Europa. Zijn oorsprong ligt in het Middeleeuwse bier dat voornamelijk op basis van haver en tarwe werd gebrouwen.

Geschiedenis

In de Middeleeuwen stond het bier nog ver af van het witbier zoals we dat nu kennen. Het gebruik van kruiden bijvoorbeeld, kwam pas vanaf het begin van de 18^e eeuw op gang. Die kruiden waren van groot belang: ze compenseerden de zoete smaak die van de granen afkomstig was en ze vergrootten de houdbaarheid van het bier. In zowel de 18^e als 19^e eeuw groeide witbier uit tot een van de voornaamste bierstijlen van België. Zo bevonden zich ooit in het gebied rond Leuven meer dan 30 brouwerijen die witbier produceerden.

Van die omvangrijke bierproductie was halverwege de 20^e eeuw nog maar weinig over. De Tweede Wereldoorlog had een groot deel van de bierindustrie de das om gedaan. Voor de opleving van het witbier in de zestiger jaren is vooral één man verantwoordelijk: Pierre Celis (1925-2011). Celis, melkman van beroep, leerde bier brouwen van zijn buurman Tomsin, de laatste ambachtelijke brouwer uit Hoegaarden. In 1965, enkele jaren nadat Tomsin sloot, begon Celis op zijn hooizolder met een testbrouwsel. In 1966 stichtte hij de brouwerij De Kluis. Jaar na jaar groeide de productie.

Kenmerken

Witbier is blond van kleur. Meestal is het een beetje troebel. Het heeft doorgaans een zoetige, wat weeïge smaak. Het bier moet het niet hebben van moutigheid, bitterheid of van een uitgesproken hopkarakter. Kruidig is het daarentegen wel . Dat komt door de toevoeging van bijvoorbeeld koriander of sinaasappelschil. Bij de betere voorbeeelden van witbier overheerst die kruidigheid echter niet, maar zorgt die voor een balans met de aromatische esters in het bier.

Ten opzichte van andere soorten tarwebier (Weizen, Berliner Weisse, American Wheatbeer) valt de overeenkomst op met het grote aandeel tarwe (40 tot 70 % van het totaal). Een belangrijk verschil is echter dat bij witbier doorgaans ongemoute inplaats van gemoute tarwe wordt gebrukt. Witbier is als een afzonderlijke bierstijl ondergebracht bij klasse A. Dat is de klasse bieren die licht van kleur en alcohol zijn. In die zin dus vergelijkbaar met een pils. De bijbehorende cijfers:

• Kleur: 5 - 10 EBC
• begin-S.G. : 1044-1050
• eind-S.G.: 1006-1010
• bitterheid: 15-25 EBU
• alcohol: 4,8-5,2
• zuurgraad of pH 3,5- 4,0.

	Witbier	Weizen	Berliner Weisse	American Wheatbeer
Kleur (EBC)	4-9	8-24	4-8	4-20
Bitterheid (EBU)	10-20	10-18	4-6	5-17
Smaak/aroma	Zoetig, citrusachtig, kruidig, koriander	Licht zurig, vanille, banaan, kruidnagel	Zuur, droog, fruitig, broodachtig	Citrusachtig, granen, soms hoppig
Hopsmaak/aroma	Minimaal	Minimaal	Minimaal	Variabel
Esters	Laag tot medium	Hoog	Medium tot hoog	Laag tot medium
Begin SG	1044-1052	1047-1056	1028-1032	1030-1050
Eind SG	1006-1012	1015-1020	1002-1006	1004-1018
Alcolhol	4,5-5,5	5,0-5,6	2,5-3,5	3,5-4,5

Verwante bierstijlen

Witbier heeft familie in Duitsland, namelijk Berliner Weisse en Weizenbier. Van de drie verwante bierstijlen is Berliner Weisse verreweg het zuurst. Dit komt doordat het bier een tweede vergisting met melkzuurbacteriën heeft ondergaan. Vaak wordt het dan ook geserveerd met een zoete vruchtensiroop. Je kunt in Berlijn zowel Berliner Weisse ‘Rot’ als ‘Grün’ bestellen. Ik neem echter aan dat de echte liefhebber van van de zurige en tegelijk frisse smaak, het bier liever puur drinkt. De smaak waaraan het zijn bijnaam uit de tijd van Napoleon  ‘Champagne van het Noorden’ te danken heeft.

De vergelijking van witbier met het Duitse Weizenbier houdt beter stand. Die bierstijlen verdringen elkaar behoorlijk op de Nederlandse terrassen als het gaat om populariteit. Bekende merken zijn Erdinger, Paulaner, Franziskaner, Schneider en Weihenstephan. Een aantal kenmerken is niet wezenlijk anders: licht van kleur, enigszins troebel, weinig body en hopsmaak en een relatief laag alcoholpercentage. De ingrediënten zijn wel anders samengesteld, wat leidt tot subtiele smaak- en aromaverschillen.

Anders dan de brouwers in Beieren, voegen de voornamelijk Belgische bierbrouwers namelijk kruiden toe bij het brouwen en verwerken ze meer en andere granen. De voornaamste daarvan is ongemoute tarwe. De esters in het eindproduct die Weizenbier een aroma meegeven van vanille, banaan of kruidnagelen, zijn bij witbier minimaal aanwezig. In plaats daarvan krijgt witbier een kruidig of citrusachtig aroma als gevolg van de extra toevoegingen.

Verder bij ons vandaan, in de Verenigde Staten, kennen ze ook een vorm van tarwebier: American Wheatbeer. De Nederlandse indeling in bierstijlen kent dit type bier niet. Het gezaghebbende Amerikaanse Beer Judge Certification Program (BJCP) daarentegen wel. Die onderscheidt een afzonderlijke stijl van tarwe- en roggebier, waar dit bier onder valt. Commerciële voorbeelden: Sierra Nevada Unfiltered Wheat Beer, Anchor Summer Beer, Redhook Sunrye, Real Ale Full Moon Pale Rye.

Belangrijke overeenkomst met zijn Europese neefjes: het grote aandeel aan tarwe in de receptuur (tot soms 70% gemoute tarwe). In die zin dus echt een tarwebier. Het belangsrijkste verschil: meer hopkarakter en minder gistkarakter in het Amerikaanse bier. De tabel bij dit artikel zet de voornaamste overeenkomsten en verschillen nog eens op een rijtje.

Zelf witbier brouwen

Voor als je zelf witbier wilt brouwen, volgen hieronder een paar tips.

• Gebruik naast pilsmout een aanzienlijke hoeveelheid tarwe (40 tot 70% van de totale storting), en eventueel ook wat haver (5 tot 10%). Ongemoute granen verdienen de voorkeur. Tarwe- en havervlokken bieden een redelijk alternatief.
• Stort de granen in water met een temperatuur tussen de 45 en 55°C. Op die manier kunnen de eerdergenoemde gomstoffen beter oplossen.
• Voeg de kruiden toe aan het eind van het kookproces.
• Gebruik weinig hop; laat de hop niet overheersen. Goldings, Saaz en Hallertau zijn bruikbaar
• Gist van Wyeast geeft goede resultaten, in het bijzonder:
• 3463 - Forbidden Fruit™
• 3944 - Belgian Witbier™
• 1214 - Belgian Abbey™
• 3942 - Belgian Wheat™
• Houd de vergistingtemeratuur in de hand. Hooguit 20 °C. Mede door het geringe hopgebruik en het lage alcoholpercentage kan elke subtiele smaakafwijking (bijvoorbeeld als gevolg van te hoge temperaturen) de balans verstoren.