’t Wort Wat is volop in beweging. Om in onze terminologie te blijven, er is leven in de brouwerij. Er is weer een nieuwe Polderbok verkrijgbaar. Hierdoor is ook op het Bokbierfestival weer de aandacht gericht op de vereniging. 10 jaar geleden hoorde ik op het festival voor de eerste keer van ’t Wort Wat.

Als belangrijkst evenement voor volgend jaar is er het ONK. Een aantal mensen is met de organisatie ervan druk bezig. Er zijn al ver gevorderde plannen. Er zullen nog wel meer mensen worden ingeschakeld. Nu maar ook prijzen winnen.

Maar ook op andere fronten zijn er activiteiten. Denk maar aan het kerstdiner op 14 december. Er is een nieuwe commissie “kruiden” gevormd, naast de vele al bestaande commissies, op de website zie ik er al 15 vermeld.

De actie van een paar maanden gelden om meer leden kopij voor het clubblad te laten inleveren werpt zijn vruchten af. Hier zal echter ook de beweging erin moeten worden gehouden. Blijf dus schrijven. Er is nooit teveel kopij. Degenen die zich niet hebben aangemeld voor het leveren van kopij kunnen kopij inleveren.

Van het bestuur

Afgelopen clubavond

Allereerst was er de uitreiking van de felbegeerde Wisselkeitroffee. Hij herinnerde ons eraan, dat de winnaar voor vorig jaar, nu brouwmeester is bij Gulpen! De winnaars van dit jaar zijn Jan Wurpel en Erik Deelissen met hun Laurierporter.

De afgelopen clubavond stond in het licht van de brouwerij Klein Duimpje en de Polderbok. Allereerst vertelde Erik Bouman over het ontstaan van zijn brouwerij en de veranderingen in de brouwapparatuur. Aan de hand van foto’s vertelde Erik uitvoerig over de werking van zijn huidige ketels en hoe hij daarmee 2 brouwsels achter elkaar kan maken.

Aansluitend een presentatie van Jan-Willem Fukkink over het succes van de Polderbok 2007, dat was gebrouwen bij brouwerij Klein Duimpje. Dit jaar zijn er 2 brouwsels gemaakt wat resulteerde in ruim 520 liter Polderbok. Tijdens de clubavond waren dozen met Polderbok te koop, die op het eind van de avond bijna allemaal op waren!

Komende clubavond.

Afgelopen clubavond waren er weer flessen met de daarbij horende formulieren ingeleverd voor de clubkampioenschap. Tijdens de komende clubavond kunnen de clubleden deze bieren keuren voor het clubkampioenschap 2007. Het gaat hier om de klasse B en D. Ook nu zullen de bieren verdeeld worden onder de keurmeesters, die thuis de bieren keuren en een keuringsformulier zullen invullen.

Tot dan.

Arnoud Aten

Van de INKOOP Commissie (door Gerrit, Arjen en Ronald)

LET OP!!! I.v.m. het afwegen op de woensdagavond voor de clubavond, zijn pakketten tot uiterlijk woensdagmiddag 17:00 uur voorafgaand aan de clubavond te bestellen!

Alles alleen te bestellen via de site van ’t Wort Wat!

Losse e-mail wordt niet in behandeling genomen.
Mocht het nodig zijn… we hebben een handleiding: “bestellen voor Dummy’s”

Pakket voor de maand november:

Drie Koningen Tripel

Tja, wat schrijf je dan over een Tripel….

Tripel is een zeer zwaar bovengistend bier, met een hergisting op fles. De kleur varieert tussen blond en amber. Hij heeft een sterke mout-, alsook een zoete smaak en soms kruidige smaak. Tripel heeft een alcoholpercentage van 7 tot 9.5 %. Het hoge percentage komt niet noodzakelijk uit de hoeveelheid graan, er wordt eventueel suiker toegevoegd om het hoge alcoholpercentage te bereiken. Door het hogere alcoholpercentage heeft Tripel ook een hoger koolzuurgehalte. De kruidige smaak komt veelal van koriander en/of sinaasappelschillen.

De term enkel, dubbel of tripel stamt nog uit de tijd dat ongeletterdheid nog schering en inslag was. Brouwers branden eenvoudige merken in hun vaten, om de verschillen in densiteit, kleur of rijpheid aan te geven. Men had veelal een basis recept met een variatie in hoeveel van storting, waarbij een dubbel niet perse dubbel zoveel storting had, maar gewoon meer. Een tripel vervolgens nog meer en dus een nog zwaarder bier.

Voor dit pakket gaan we uit van een recept welke we met Theo van der Voorden, Herman van Assendelft, Nico Mes, Ronald van Boven, Arjen Boekhorst, vader van dit recept, en Gerrit Walraven hebben gebrouwen, tijdens onze jaarlijkse nieuwjaarsbrouw (standaard de eerste zaterdag van het jaar).

Dit viel dit jaar op 6 januari, en wel op Drie Koningen, vandaar de naam Drie Koningen Tripel.

Dit heeft er toe geleid dat er in het recept:

- Drie soorten graan zitten (gerst, tarwe en haver)

- Drie soorten hop zitten (Northen Brewer, Challanger en Saaz), natuurlijk in drie fasen gestort

- Drie soorten kruiden zitten (koriander, sinaasappelschil en kardamon)

- Drie stappen in het maischschema

- Eén soort gist…

Een zeer gevarieerd receptje dus en een heerlijk kruidig tripeltje.

Ennuh… maximaal drie biertjes drinken tijdens het brouwen (wel drie verschillende natuurlijk!)…

Ingrediënten

Maischwater: 8 liter aanzuren tot een zuurgraad van 5,4.

Maischschema

Pakketten komend seizoen:

Voor het komende seizoen hebben we de volgende bieren bedacht:

Onder leiding van Andr

Gespot!

Wellicht hebben een aantal oplettende brouwers het artikel al gezien in het Witte Weekblad d.d. 07-11-2007 maar voor degenen die dit gemist hebben wil ik jullie niet onthouden hoe Jan Wurpel en Erik Deelissen zich en onze vereniging profileren. Mooi stukje en uitstekend reclame!

Chapeau,

Titus

Excursie Antwerpen

Op 5 oktober 2007 kwam onze bus stipt op tijd aan bij het station Hoofddorp.

Antwerpen kwam al spoedig in zicht, waarna we ons bij brouwerij De Koninck aanmeldden. De gids heeft ons een zeer deskundige uitleg gegeven en hield gelukkig rekening met de bij ons al bestaande kennis over het brouwproces.

De oude brouwzaal werd bezocht, gevolgd door de nieuwe brouwzaal, bestaande uit roestvrij stalen ketels.

Hierna konden we gelukkig snel aan de proeverij beginnen van de beschikbare bieren, waaronder het beroemde “Bolleke” die ons uitstekend smaakten.

Na afloop reden we naar het centrum van Antwerpen, waar we ons op eigen gelegenheid konden oriënteren op het gebied van speciaalbiercafé’s. Onze groep splitste zich naar alle windrichtingen. Het groepje waar ik over praat begaf zich naar de “Kulminator” van Leen Boudewijn en Dirk van Dyck. Een bijzonder café, waar allerlei bierspecialiteiten voorradig zijn, van recent tot rond 15 jaar oud. Deze bieren staan opgenomen in een lederen boekwerk, gesorteerd op soort. Je hoeft dus nooit lang te zoeken om je favoriete bier tegen te komen. De entourage is dat van een huiskamer. Een koekoeksklok en klassieke muziek completeren het geheel.

Gezelligheid kent geen tijd, dus moesten we ons haasten om nog iets te eten op de Groenplaats. Daarna op de Scheldekaai weer in onze bus gestapt.

Toen bleek dat de Achilles-brouwerij niet was op te bellen, dus ons onvolprezen excursieteam had een prima alternatief gevonden in Baarle-Hertog.

Daar is “De Dochter van de Korenaar” gevestigd. Een voormalig Nederlandse brouwerij uit Groningen, die vroeger de Noorderzon heette. De brouwer, Ronald Mengerink is met zijn familie nu naar België verhuisd en is daar een nieuwe brouwerij begonnen. Hij heeft zelf de brouwerij ingericht, de ketels betegeld en fabriceert zijn kratjes zelf. Hij heeft tot nu toe een bier “Noblesse”. Een Kölsch-type met 5,5% alcohol.

Ronald is nu bezig om nog twee nieuwe bieren te ontwikkelen die binnenkort aan het assortiment worden toegevoegd.

Het werd tijd om het diner te gebruiken, dus werd een korte internationale wandeling gemaakt naar “Den Engel” in Baarle-Nassau. Dat restaurant werd bereikt via 5 grensovergangen in dezelfde straat. We hebben daar lekker gegeten en de bus stond ons voor de deur op te wachten en probleemloos bereikten we het vertrekpunt van die morgen.

Het was een schitterende dag. Hartelijk dank voor de Organisatie.

Henk Koeslag.

Met een aantal “leden” van de PINT-proefavond Utrecht en ’s Hertogenbosch ben ik 20 oktober gaan bierbrouwen in Kaatsheuvel bij De 3 Horne.

Brouwmeester bij De 3 Horne is Sjef Groothuis. Samen met hem was een recept voor een winterbier opgesteld. De 2 brouwketels in de brouwerij zijn 700 liter groot, dus er werd 650 - 700 liter bier gebrouwen.

’s Morgens vroeg uit Breukelen vertrokken om op tijd in Kaatsheuvel te zijn. Dat lukte niet helemaal, Sjef was al vroeg begonnen. De mout was al geschroot en de ketel werd al verwarmd. Het begin heb ik dus niet meegemaakt. Jammer, want ik had de oude schrootmolen wel zien werken. Het wel bekende maischschema van 50º, 63º, 73º en 78º werd gevolgd. De opwarming van de ketel gaat met gas, 1º per 3 minuten. Met de rusttijden mee hadden we dus nog wel enige tijd om over de brouwerij en over bier te praten.

De brouwerij is nog gevestigd in een oude schoenfabriek. Beneden staan 2 brouwketels van 700 liter, daardoor kunnen op 1 dag 2 brouwsel worden gemaakt. Verder staan er enkele gisttanken, een schrootmolen afvulapparatuur en een filterbak. Als brouwwater wordt waterleiding gebruikt. Het water wordt geleid langs een magisch kristal dat de oertoestand van het water zou herstellen, wat dat dan ook mag zijn. Och als je er maar in gelooft.

Na het maischen wordt de maisch overgepompt naar de filterbak. Nadat de ketel is leeggepompt en schoon gemaakt wordt het gefilterde wort gepompt in de kuip en kan het koken (1 uur) beginnen. Na een kwartier koken wordt de hop toegevoegd. De hopgift wordt aangepast. De bieren van De 3 Horne worden zijn niet bitter. De meeste aanwezigen houden wel van een bittertje in het bier, dus wordt er meer hop gebruikt. Aan het einde van de kooktijd wordt nog een keer hop toegevoegd. Het wort wordt met een groot koelspiraal gekoeld. Dit neemt een paar uur in beslag. Hierna wordt het wort overgepompt naar de gistkuip. Het gehele proces neemt ruim 10 uur in beslag. Er was genoeg tijd om te praten, te eten en de bieren van De 3 Horne te proeven. Ook werd er in de tussentijd bier gebotteld. Bij het vullen werd een eigen gemaakt vulapparaat gebruikt. 33 cl flessen 4 tegelijk en 75 cl 3 tegelijk. Voor de 33 cl flesjes is een oude kroonkurkmachine aanwezig.

De hoofdgisting duurt een week. Daarna is er nog een nagisting van 1 – 2 weken, waarna het bier wordt gebotteld of op fust gedaan. Er vind nagisting op fles of fust plaats.

Een gezellige dag waarbij ik een kijkje in de keuken van een kleine brouwerij heb gehad.

De berichten over het bier zijn hoopgevend. Nog even wachten dan kan ik het proeven.

Het bier heeft de naam Volle Bolle Gijs krijgen, uiteraard een verwijzing naar de Efteling in Kaatsheuvel.

Dit artikel is geschreven door Jan van Schaik naar aanleiding van de onconventionele wijze, waarop Cor Stoker cider had gemaakt (zie het clubblad van oktober 2008).

door: Jan van Schaik

Cider 2005-11-06
- Krijn: 220 kg
- Yrseke: 200 kg (Loe Hollestelle)
- Brabant: 200 kg (Paul)

Eigen produktie 560 liter=1100 kg
Op voorraad 120 kg

Totaal op 8 november:1840 kg

Er ligt nog wat in de boomgaard

Geschatte jaarproduktie 2000 kg

Dat is mijn e-mail adres omdat ik van cider hou
- Omdat cider gezond is
- Omdat ik daarom veel cider maak en...
- Omdat het de grondstof is voor Calvados en dat is ook lekker!

Reeds in de middeleeuwen werd er veel cider gemaakt. Van het appelsap van de eerste persing maakten de boeren en landheren cider voor zichzelf. Dan mengde men de droge pulp met water en na een paar dagen perste men weer: de kleine cider (in Frankrijk: le petit cidre, in Engeland: ciderkin). Dat was voor de knechten en zo hoort het ook. Deze drank had half zoveel alcohol en zuur, het personeel werkte zo beter door. Helaas is deze lichte cider minder goed houdbaar, maar daar bedacht men een truc op. Een deel van de echte cider werd naar behoeven gedurende het voorjaar verdund met water! De echte cider werd in houten vaten bewaard en ook verhandeld. Het was een waardevol product. Er werden apparaten bedacht en gebouwd om de appels tot pulp te verwerken en om die uit te persen. Al die moeite getroostte men zich niet voor niets: cider was de moeite waard. Uiteraard is het alcoholgehalte afhankelijk van de hoeveelheid suiker in de appels en die is verschillend per ras, terwijl er ook per seizoen variaties optreden. Ik heb gehaltes gemeten die varieren van 1060 tot 1090 en dat betekent dat een goede cider de wijn kan evenaren!

Onwillekeurig moet ik nu denken aan smalbier. Als je een zwaar bier brouwt en je stopt vroeg met het spoelen dan zit er nog zoveel suiker in de bostel dat je er makkelijk nog een biertje mee kunt brouwen: een smalbier of klein bier. Laten we zeggen: je brouwde 20 liter tripel, na het spoelen is er 22 liter wort. Dat zet je op om te koken. Nu gebruik je nog 7 a 8 liter om te spoelen en het resultaat is 5 liter klein bier.

Vroeg rijp, vroeg rot
Appels die in de zomer al rijp zijn kun je niet bewaren. Verwerk ze binnen 2 weken. De appels die je in november oogst kun je goed bewaren, verwerk ze in januari. Er zal wat vocht verdampen en het suikergehalte wordt hoger.

De rassen
De rassen die je in de winkel ziet: Jona Gold, Golden Delicious, Alkmene, Goudreinet, Elstar enz. die zijn gekweekt voor een consument die een mooie appel wil, niet te groot, niet te klein, met een gave schil, beetje zoet, beetje zuur, redelijk bewaarbaar Vergeleken met ciderappels zijn het net waterballen. Natuurlijk kun je er wijn en cider van maken, maar het karakter van de cider zal heel anders zijn dan wanneer je alleen ciderappel zou gebruiken. Het beste is nog een combinatie van de consumptie appels, als het kan met toevoeging van een kleine hoeveelheid ciderappels. Sommige ciderappels zijn zuur, andere zeer zoet, sommige bitter en weer andere een combinatie van deze factoren. Zuur beschermt, zoet geeft alcohol en bitter is de ruggegraat van een goede cider. In een witte wijn wensen we absoluut geen bittertje, in cider juist wel.

De oogst
Van september tot in december kun je elke dag oogsten. Gewoon oprapen wat er die nacht is afgevallen. Als je dat niet doet pikken de fazanten elke appel aan, met het risico dat er oxidatie en infectie kan optreden. Je legt de appels op een zolder in ondiepe kistjes en het zal er heerlijk gaan ruiken: het rijpingshormoon doet zijn werk.

Schroten
Maal de appels zo fijn mogelijk, maar niet al te fijn. Ook peren moeten niet al te fijn zijn anders gaat het persen erg moeilijk. Wanneer je voorziet dat er persproblemen zullen komen, maak dan stro steriel door het te koken en leg telkens een laagje stro en pulp in de pers. Zo krijgt het sap de kans weg te lopen.

Persen
Pers langzaam en verhoog de druk niet zolang er nog sap uit de pulp loopt. Zodra de sapstroom mindert verhoog je de druk weer. Als het persen erg zwaar gaat, draai de pers open, keer de pulp binnenste buiten en pers weer. Je zult gemerkt hebben dat de pulp in het midden vochtiger is dan die aan de zijkant.

De gisting
De eerste dagen kan het echt te keer gaan: een dikke vettige schuimlaag wordt omhoog gestuwd en als je niet uitkijkt komt die door het waterslot. Doe daarom de fles niet verder vol dan tot de schouder. Na een week kun je de fles verder vullen.

Droog of zoet?
Als je geen maatregelen neemt zal de cider uitgisten tot een zeer droge drank. Wie een wat zoete cider wil zal op tijd moeten hevelen, nog voor het einde van de gisting. Veel gist blijft achter en de cider heeft nog een restje zoet. Door het toevoegen van peren wordt de cider wat zachter.

Bottelen
Gebruik champagne flessen want die kunnen de druk van hergisting op fles wel aan. Meng de korrelgist met de toe te voegen suiker (10 g per liter). Plaats een stevige stop en zet die vast. Zet de flessen in een warme omgeving, 2 weken, daarna koel. Het is ook mogelijk vers appelsap te gebruiken voor de hergisting op fles in plaats van suiker. Gebruik in dat geval 1 liter appelsap per 10 liter cider. Ik wens je veel plezier met je eigen cider.

Cider is gezond
Medici in de 16e eeuw beschouwden cider als koel en nat. Als iemand in de zomer dus warm is en vocht nodig heeft dan moet hij cider drinken. Ook zeelieden dronken cider als middel tegen scheurbuik, of om er van te genezen. Toch heeft het lang geduurd voor dit algemeen ingang vond. Scheurbuik was een tot dan toe onbekende ziekte. De medische wetenschap in die tijd was immers gebaseerd op wat de oude Grieken en Romeinen wisten en in de landen rond de Middellandse zee kwam het niet voor. Zodra men echter oceanen ging bevaren en wekenlang onderweg was openbaarde deze ziekte zich. Soms stierven er op een reis 200 van de 400 opvarenden! Voor de zieken was het een lijdensweg: de tanden gaan los zitten, het tandvlees is opgezwollen, overal vreemde plekken, oude wonden gaan weer open. In de 17e eeuw was er een konvooi van 4 schepen. Een van de kapiteins had citroenen aan boord en van zijn bemanning stierf er niemand, bij de anderen wel. Toch heeft het nog lang geduurd voor men inzag wat er tegen scheurbuik te doen was. Men schreef voor 1/2 liter cider per man per dag in 1750. Pas in 1907 besefte men dat het een gebreksziekte was, met name gebrek aan vitamine C. Deze vitamine komt voor in vers fruit, groente enz. maar gaat vaak verloren tijdens de bereiding of het conserveren. Zelfs citroensap oxideert 80 % van de vitamine C na een half uur contact met de buitenlucht. Het was niet moeilijk de schepelingen over te halen cider te drinken want het smaakte veel beter dan het vaak bedorven water aan boord. Later ging men weer twijfelen of cider echt wel zo goed was. Men heeft toen onderzocht hoe hoog het vitamine C gehalte van cider was en vond 3 mg per liter! Dat is wel erg weinig! Waar men echter geen rekening mee had gehouden was de bereidingswijze: de cider was gepasteuriseerd! In de echte op traditionele manier gemaakte cider vond men 33 mg!

Ik hoop dat jullie nu het belang inzien van een mooie cider!

Calvados
Als in maart de cider is uitgegist kun je die destilleren. De eerste keer ga je door tot alle alcohol uit de cider is. Het gehalte van dit eerste stooksel is niet erg hoog, bij voorbeeld 25%. Nu stook je deze blanke alcohol nogmaals, maar je maakt een scheiding tussen kop, hart en staart. De kop is 2% van het totale volume in de ketel. Hierin vinden we veel methyl alcohol. Als er dus 20 liter in jouw ketel zit is 2% gelijk aan 2 x 200 g= 400 g. Daarna komt het hart, de goede alcohol. Eerst is het percentage dat uit de koeler komt 80%, dan 75, 70, 60, 55, steeds lager. Zodra het percentage 50% is moet je proeven : nu komen foezels over en die willen we niet. Giet het destillaat in een passende eiken ton en... wacht drie jaar. Ja, dat is wel lastig he? Hou het vat steeds vol. De calvados krijgt nu kleur en een veel zachtere smaak. Hoe nieuwer het vat en hoe kleiner, hoe sneller dat gaat.

Waarom zou je?
Ik hou van cider en daarom maak ik het zelf. Maar dan moet ik wel de juiste soort appels hebben en die zijn in ons land niet te koop. Ik ben wel eens gestopt bij een boerderij in Normandië om 25 kilo te kopen, maar dan lachten die boeren je uit. Dat is niets, neem maar mee want zij krijgen van de fabriek 1 euro voor zo'n zak vol! Maar ja, je kunt niet elke keer daarheen gaan om appels te kopen en dus zit er maar een ding op: kweek je eigen appels in je eigen boomgaardje. Als je tuin niet groot genoeg is koop je gewoon en stukje geschikte grond en je plant ze daarin. Meteen een goede investering want grond kan alleen maar meer waard worden. Ik denk dat ciderbomen in alle delen van ons land wel zullen groeien. Ik woon in Vlissingen en mijn tuin ligt 500 meter van de Schelde en in de winter is het zelden koud en in de zomer schijnt heel vaak de zon. Dat boomgaardje levert een heerlijke cider, bijna net zo sterk als witte wijn, puur natuur en zonder enige toevoeging.

De bodem
Een appelboom houdt niet van natte voeten.Het grondwater mag dus niet te hoog staan. Zand of klei maakt niet zoveel uit. Zuur of kalkrijk is niet van belang, dat kun je corrigeren. In het eerste geval geef je kalk, in het laatste compost. In mijn boomgaard is er speenkruid als bodembedekker, maar zodra de bomen bloeien verdwijnt dat vanzelf. Ook fluitekruid groeit er, maar als de fazanten zijn uitgebroed verwijder ik dat ook. Zo kan ik straks de appels makkelijk vinden. Elk jaar krijgt iedere boom een kruiwagen oude compost, verdeeld over de boomspiegel. De compost bestaat uit paardenmest, gemengd met appelpulp, gras, zaadloos onkruid en blad en is een jaar oud.

De bomen
Er zijn drie boomtypen: hoogstam, halfhoogstam, laagstam. Een hoogstam is prachtig in het landschap en je kunt er koeien onder laten grazen. Dit type boom vraagt veel ruimte en tijd:10 meter plantafstand en tien jaar voor er redelijk wat fruit aan komt. Half hoog: 5 meter plantafstand en na 3 jaar een aardige oogst. Laagstam: 3 meter plantafstand en al na 2 jaar een goede oogst, alleen de laatste twee typen gaan minder lang mee dan de hoogstam.

Er zijn tientallen rassen. Die verschillen in velerlei opzicht: de bloeitijd, ras nodig voor bevruchting, smaak van de appels, samenstelling van de appels. Die smaak kan zijn: vooral zuur, zoet, bitter of een mengeling. Bij het kiezen van jouw rassen moet je daar natuurlijk wel rekening mee houden, maar het Franse ministerie van landbouw heeft uitstekend voorlichtingsmateriaal ook voor jou beschikbaar. Verder zijn ook de boomkwekers je graag behulpzaam, denk aan Pepinieres de Valois, Cotterettes, een dorp iets boven Parijs. En... de boompjes zijn er niet duur.

Snoei
In de winter wordt er gesnoeid, probleem is hoe? Snoeien is een vermoeiende bezigheid want je moet er zo bij nadenken: wat moet weg, wat niet? En telkens weer een beslissing nemen. Toch valt het wel mee, een paar vuistregels:

In de natuur heerst er een strijd om het licht en waar een boom geen licht krijgt ontwikkelt hij zich niet, waarom ook? Dat zou inefficiënt zijn. Ook dieren zijn soms efficienter dan wij. In mijn garage hadden de muizen uit de kist met walnoten tien stuks gestolen en opgegeten achter het wijnrek, maar 1 was nog dicht. Toen ik die opende zat er niets in!!! Ze wisten dus op een of andere manier: die is leeg en daar doen we geen moeite voor! In een engels boekje (The history of cyder) las ik dat ciderbomen een hekel hebben aan walnootbomen. In eerste instantie dacht ik: verrek dat is zo, want de ciderboom in mijn tuin die vlak bij de walnoot staat probeert er zo ver mogelijk vandaan te groeien en staat helemaal schuin, wel onder een hoek van 45 graden! Na enig nadenken ben ik echter tot de conclusie gekomen dat het mijn fout is: ik plantte hem te dicht onder de walnoot en nu is hij op zoek naar licht! Dat is een veel voorkomende fout. Als je ze koopt lijken die boompjes zo nietig: stokjes nog maar. Ga echter eerst kijken bij de volgroeide boom van jouw soort en plant ze dan op de juiste ruime afstand. Ik schreef dit in de hoop dat u niet dezelfde fouten zult maken als ik, maak andere!

Sukses met uw aanplant!

Jan van Schaik

door: Mans de Jong, beheerder van heemtuin Rucphen
bron: DN/DeStem

De eerste keer dat ik (Mans) kennismaakte met ut vloojekruid was het moment, waarop ik met mijn oudere broers mee mocht naar de Lokker.

Gagel groeide toen nog gewoon langs vochtige paadjes aan de rand van de Lokker en in grote hoeveelheden in de Lokker en Kleine Lokker zelf. Mijn oudere broers noemde deze dwergstruik vloojekruid. Deze naam hadden ze van mijn vader. De mensen gebruikten het vloojekruid om luizen en vlooien uit hun bedstee te verjagen. Het was in een periode dat DDT en andere insectendodende middelen niet bestonden en je moest toch wat.


Gagel groeit bij voorkeur op de zure, vochtige en enigszins voedselarme grond van de Brabantse vennen. De bloemen hebben een warme, roodbruine gloed, zoals hier aan de rand van het ven.

Voor de grote ontginningen van gagel was Brabant het domein. Omdat Brabant zo rijk was gezegend met duizenden vennen, groeide langs deze vennen altijd gagel, dat groeit op zure, vochtige en enigszins voedselarme plekken. In de ondergrond bevindt zich leem, waarin meestal kwelwater opstijgt. In de zomer houdt gagel van wat drogere voetjes dan in de winterperiode. In de winter staan er soms wel tientallen centimeters water op zijn voetjes. Omdat er op zure groeiplaatsen weinig stikstof aanwezig is, kan gagel, met behulp van een bacterie die zich in knolletjes van zijn wortels bevindt, stikstof uit de lucht binden, zodat hij zich op zulke plekken kan handhaven.

Het is april als de dan nog bladerloze gagel bloeit. De warme bruinrode kleur van de bloeiende mannetjesstruiken is een lust voor het oog en doet, althans voor mij, al zomers aan. Zijn kleur wordt vaak ondersteund door hemelsblauwe luchten die vergezeld worden door sneeuwwitte stapelwolken.

De vrouwtjesgagelstruiken bloeien minder opvallend met prachtige karmijnrode bloemetjes. Onder een vergrootglas bekeken, blijkt dat de vrouwelijke bloemetjes uit tientallen vochtige karmijnrode tongetjes bestaan. Door de vochtigheid van die tongetjes blijft het droge stuifmeel vastkleven, waarna de bevruchting plaatsvindt.

Gagel is net als de hazelaar een windbloeier. Het lichte stuifmeelpoeder heeft meer kans om op de vrouwtjesbloemen terecht te komen als er geen bladeren aan de struiken zitten. Uiteraard een slimme oplossing van Moeder Natuur.

Als de bloei eenmaal voorbij is, verschijnen de bladeren waarop harskliertje zitten. Wanneer je met je hand over de blaadjes wrijft, komt een kruidige, wat harsige geur vrij. In de periode tussen eind april en augustus geurt de gagel zo sterk dat hij al op tientallen meters waarneembaar is. Het is de geur van het moeras. Vooral op vochtige en zwoele ochtenden is gagel het een zegen voor de neus.

Gagel werd vanaf de middeleeuwen ook gebruikt voor het brouwen van bier. Naast gerst als grondstof voor het brouwen van bier werd gruit toegevoegd. Gruit was een kruidenmengsel dat voornamelijk uit gagel bestond. Het werd gebruikt voor smaakverbetering en houdbaarheid van het bier, maar ook om de gisting van het brouwsel te bevorderen. Om gagel te mogen verzamelen moest men betalen aan de eigenaar van de gronden waarop de gagel groeide. Gagel verloor zijn rol in de bierbereiding toen men de eigenschappen van hop ontdekte. De laatste jaren is er weer gagelbier op de markt.

Daarnaast werden gagelbladeren vroeger gebruikt als geneesmiddel tegen onder andere huidziekten. Dit middel droeg de naam 'Brabantse myrte'. Een andere naam voor dit middel was 'Drentse thee'. Onze zuiderburen gebruiken gagelbladeren nog steeds voor de bereiding van bepaalde vleesgerechten. Gelukkig zijn er in onze streek nog een aantal natuurgebieden waar we ut vloojekruid kunnen vinden!

Natuurtip: Bezoek eens plekken waar gagel groeit, zoals de Rucphense heemtuin, en geniet van zijn harsige geur. Let ook eens op de namen waarin het woord gagel is terug te vinden.

BrouwVisie

Inzicht in je brouwproces

Gratis software voor Amateurbierbrouwers !

Geachte brouwer,

BrouwVisie is een stukje gratis brouwsoftware voor de Amateur Bierbrouwer wat op een overzichtelijke manier je recepten doorrekent met daarbij vele extra functionaliteiten welke je hobby een stukje aangenamer maken en je meer inzicht geven in het brouwproces. BrouwVisie gaat net een stapje verder dan alle andere programma’s.

Momenteel worden er nog veel verschillende programma’s en Excel reken bladen gebruikt, hierdoor is het vergelijken van recepten en uitkomsten niet echt nauwkeurig door het gebruik van verschillende formules. Het gebruik van 1 stukje software vergemakkelijkt het vergelijken en uitwisselen van en discusseren over recepten omdat iedereen rekent met dezelfde formules.

BrouwVisie is gemaakt door en voor amateur-brouwers, en jij als amateur brouwer kan invloed uitoefenen op de functionaliteit van het programma door eventuele wensen door te geven aan de programmeur of mee te discusseren op het forum :

http://www.hobbybrouwen.nl/forum/index.php/topic,7418.0.html

Vanaf heden kunt u het programma downloaden op de volgende website :

http://www.brouwvisie.nl

Dit programma bevat een automatische update functie waardoor het via internet automatisch up to date gehouden wordt. U krijgt dan automatisch een melding als er een nieuwe versie of nieuwe tabel-update’s zijn.

Groeten en gezondheid

Oscar Moerman

Maandbier en ander geneuzel November 2007

Nu eens een andere avond ivm het bokbierfestival in Amsterdam

En dus de eerste vrijdag van november misschien de reden van een wat lage opkomst dan anders ,ondanks de presentatie van POLDERBOK op tap waren er volgens mij leden die dit stiekem al een week eerder hadden geproefd en dan is de nieuwigheid eraf maar dit terzijde .

Na de opening van de avond mocht ik beginnen met de uitreiking van de zo fel begeerde

MAANDBIERWISSELKEI of hij zo fel begeerd is daar begin ik aan te twijfelen misschien moet ik hem blond maken en er een andere gevel voor plaatsen zodat er meer maandbier op tap komt dat was dit jaar vier keer waarvan er een de mist in ging en zoals ik vermelde bij honderd leden ben je dan eens in de dertig jaar aan bot

Maar de aanmeldingen stromen nu binnen voor november is het maandbier van andre v/d zee

Maar nu de winnaars van het jaar 2006 2007

3e is geworden Louis Ambre sept 2006 van LOUIS VELDHOVEN MET 7.67 PUNTEN

2e is geworden Jachtseizoen mei 2007 van ED EN LORENZO MET 7.68 PUNTEN

EN DE EERSTE PLAATS IS VOOR:

JAN WURPEL ERIK DEELISSEN VAN DE DORSTIGE DAS

HET WAS MIJ DAN OOK EEN GENOEGEN HUN DE MAANBIERWISSELKEI TE OVERHANDIGEN EN DAARMEE DE EEUWIGE ROEM

Het was voor Erik ondanks de krukken een goede reden om naar voren te komen

De vlaamsche mist van ernst doet mee in de volgende ronde

Hierna ging de clubavond verder met het polderbok het smaakte mij zeer goed en verassend nieuw maar ik was dan ook niet op het bokbierfestival geweest

Erik gaf uitleg over zijn brouwerij waar het polderbok was gebrouwen en hoe hij zover is

gekomen het was een lange weg om te komen waar hij nu is maar het polderbok is een goed resultaat ook heeft hij belooft mee te doen aan de competitie van de wisselkei ik hoop op een verrassend bier.

Aan het einde van de avond was er nog een gewonde. Een onderzoek volgt. Hij is na behandeling om 00:45 uur uit de boerderij ontslagen .

Dit was het weer tot de volgende keer

Groet jullie uitbater john

Kerstdiner 2007

In december organiseert de clubhuis commissie weer een culinaire happening.

De dagen van het jaar lopen weer op het einde. De dagen worden korter en de avonden worden langer. Kortom het wordt weer tijd om weer eens rustig het oude jaar te overzien en gezellig rond de tafel bij te praten met vrienden en bekenden.

Op 14 december 2007 vanaf 20.00 kunnen de leden van ’t Wort Wat! hun jaarlijkse mijmeringen delen met de andere leden in “de Boerderij” onder het genot van fijne spijzen en dranken.

Zo zullen de meest verfijnde ingrediënten worden gecombineerd met de beste bieren tot de meest exquise gerechten om onze smaak papillen in extase te brengen. Het geheel zal omlijst worden met uitgelezen bieren en geserveerd worden in een passende ambiance gehuld in kerstsfeer.

De kosten hebben wij laag weten te houden op €9,50 pp.

Dit is inclusief de bieren die bij het eten geschonken worden. Heb je interesse om dit culinaire spektakel bij te wonen dan gaarne €9.50 per deelnemer overmaken op de rekening van ’t Wort Wat! te Hoofddorp onder vermelding van “Kerstdiner 2007 en je lidnummer”. Je lidnummer in het 6 cijfernummer wat vermeld staat op het adres label van dit clubblad. Wees er snel bij want het aantal plaatsen is dit jaar beperkt en vol is vol.

Clubhuis commissie.