Als ik deze column schrijf zijn de eerste tekenen van een naderende lente zichtbaar en hoorbaar. De winter is op zijn retour en de vogels fluiten al weer vroeg in de ochtend. Bij mij staat er een lentebok te pruttelen in het gistvat, dus ik hoop dit bier op tijd klaar te hebben als het echt wat warmer gaat worden. We hebben nog maar drie volle maanden te gaan voordat we als vereniging er een dikke maand tussenuit gaan voor het zomerreces. Dus velen van jullie zullen binnenkort nog wel de nodige biertjes gaan brouwen, voordat het te warm gaat worden voor die brouwers die nog niet beschikken over een geregelde klimaatkast. Maar goed, laten we eerst even terugkijken naar de afgelopen clubavond en de komende twee clubavonden.

Afgelopen clubavond

De afgelopen clubavond van 24 februari stond in het teken van de Algemene Leden Vergadering en het houden van een uitgebreide proeftafel. De avond werd door zo’n 45 leden bezocht, waarvan 43 leden actief deelnamen aan de ALV. Toch wel wat minder dan de 90 leden die er de maand ervoor aanwezig waren. Zaken die aan de orde kwamen die werkelijk in het oog sprongen waren de zeer gezonde financiële status van de vereniging, de herverkiezing van de bestuursleden Erik Deelissen en Jan Wurpel. Verder de opheffing van de gistbank, door het bestuur voorgelegd, en door de leden aangenomen. Dit laatste is ingegeven door het feit dat de commissie die de gistbank onderhield slecht bemenst is, er weinig vraag was naar de gisten en de grote variëteit aan gisten die tegenwoordig bij de bekende leveranciers verkrijgbaar zijn.

Ook de inning van de contributie is aan de orde gekomen. Het bestuur heeft het voorstel ingebracht om de jaarlijkse contributie via een incassomachtiging te gaan innen. Dit scheelt de penningmeester significant veel werk om de contributie op tijd te innen. Het komt erop neer dat een ieder een concept machtigingsformulier krijgt, dat na akkoord ondertekend wordt om de vereniging het recht te geven de contributie jaarlijks via een incasso te innen. Dit betekent dat je daadwerkelijk lid bent als die machtiging getekend door de penningmeester terug ontvangen is. Het opzeggen van het lidmaatschap dient te geschieden om ruim van te voren, op een volgend jaar, de machtiging in te trekken.

Vragen van leden

Uit de rondvraag bij de ALV kwam een aantal onderwerpen aan de orde.

• De brouwbuddy tijdens de gezamenlijke brouwdagen. Het invoeren van de brouwbuddy is bedoeld om ondersteuning te verlenen aan beginnende, onervaren brouwers tijdens de brouwdagen. Zij brouwen naast, of met een ervaren brouwer mee, die hen in het brouwproces meeneemt. Dat betekent dat er buiten de personen die om een brouwbuddy vragen er ook ervaren brouwers moeten zijn die als brouwbuddy willen fungeren. De coördinator van de brouwdagen inventariseert de behoefte aan brouwbuddies en het aantal ervaren brouwers die brouwbuddy willen zijn en stemt dit met de betrokken personen af. We gaan voorrang verlenen aan eigen leden die nog een brouwcursus willen volgen. Dit om te voorkomen dat we ‘nee’ moeten verkopen aan mensen die lid geworden zijn, of al waren, en de behoefte voelen om aan een brouwcursus deel te nemen. Bij nieuwe cursussen zal initieel 75% van de capaciteit worden gereserveerd voor leden.
• Op de vraag of er nog een cursus komt voor gevorderde brouwers is het antwoord dat daar nu juist de ‘Kwaliteitscommissie’ voor in het leven geroepen is. Deze zal in maart tijdens de clubavond al met de eerste resultaten naar buiten komen.
• Verder wordt ook nog de wens naar voren gebracht om het aantal brouwdagen te gaan verhogen. Het bestuur vindt echter dat dat dan wel een intensivering betekent van de activiteiten rondom het organiseren van die brouwdagen. Het hangt van een aantal factoren af, zoals onder andere de beschikbaarheid van de locatie waar gebrouwen wordt, het aantal handen van vrijwilligers dat beschikbaar is, benodigd om een brouwdag te faciliteren. Daarnaast zal er meer aandacht gegeven worden aan veiligheid tijdens de brouwdagen. Hierbij moet gedacht worden aan de beschikbaarheid van brandblusapparatuur, het op orde zijn van gasbranders, gasflessen en gekeurde gasslangen en appendages. Het bestuur wenst dat hierop wordt toegezien.

Komende clubavond

De komende clubavond op 31 maart zal, in tegenstelling tot eerdere publicaties, gaan over schoonmaken en ontsmetten van brouwapparatuur en flessen en de middelen die daarbij gebruikt worden. Onze voorzitter heeft een professional op dit gebied uitgenodigd om een lezing te komen houden over dit onderwerp. Een zeer belangrijk onderwerp voor ons brouwers. Frank van Nimwegen is de man die de presentatie gaat verzorgen. Frank is werkzaam ben bij een bedrijf dat deze middelen levert en zal een inhoudelijk en onderhoudend verhaal houden, waarbij hij zijn kennis en ervaring aan ons zal overdragen. Frank is van oorsprong in 1982 afgestudeerd als medisch- en moleculair microbioloog. Dat belooft zeker een interessante avond te worden

De clubavond van 28 april

Deze avond zal in het kader staan van de eerste studie-ervaringen die de Kwaliteitscommissie opgedaan heeft met een aantal brouwsels op basis van één recept, waarbij steeds een andere variabele gewijzigd heeft. Deze verschillende benaderingen zijn afkomstig uit het boek ‘Brewing better Beer’ van de auteur Gordon Strong, een deskundige op het gebied van het jureren van bieren in de Verenigde Staten. De kwaliteitscommissie zal een presentatie geven over het totstandkomen van de brouwsels en deze laten proeven, om te kunnen ervaren waarin de verschillen zitten en hoe deze zijn ontstaan. Verder kunnen de bieren voor het clubkampioenschap klasse A en C worden ingeleverd.

Iedere thuisbrouwer heeft er een verzameling van: emballage; dit zijn kratten en flessen. Ikzelf ben gestandaardiseerd op de BNR fles, de volledige naam is de Bruine Nederlandse Retourfles. Zo kan je ook de Duvelflesjes gebruiken, ziet er erg mooi uit. Beugelflessen kunnen ook maar zijn wat moeilijker om aan te komen. Dat is wel het voordeel van de BNR fles, deze zijn goed verkrijgbaar. Er is tegenwoordig wel een concurrent verschenen en dat is de long-neck. Veel kleine craftbrouwers bottelen in deze fles, het grote voordeel is dat dit een statiegeldloze fles is.

Voor de kleine brouwers is het ondoenlijk de emballage weer terug te nemen, deze te reinigen en weer te vullen. Zo gebeurt het dat je steeds meer van deze long-neck flessen bewaart. Omdat dit geen retourflessen zijn, zijn het altijd mooie nieuwe flessen zonder beschadigingen. Dan komt het moment dat je ontdekt dat je zelfs meerdere kratten hebt staan met deze long-necks. Mooie flessen om te zien. Het probleem van deze flessen zit al in zijn naam verwerkt, ze zijn langer dan de traditionele BNR fles. In het gemiddelde krat passen deze flessen niet. Er zijn merken die wel geschikt zijn o.a. Brand, Lindeboom en Bavaria. Wel opmerkelijk is dat de flessen van die laatste twee brouwers wel normale BNR flessen zijn. Mogelijk hebben ze de kratten al bestemd voor de mogelijke overstap naar een ander type fles. In Groot Brittannië is het al heel gebruikelijk dat iedere brouwerij zijn eigen model fles heeft. Deze ontwikkeling gaat in ons land nog komen.

Terug naar de kratten waar zowel de long-neck als de BNR flessen in passen. Brand heeft kratten voor 24 flessen terwijl Lindeboom en Bavaria ook halve kratten voor 12 flessen hebben. Deze halve kratten zijn heel handzaam. De in de Randstad het best verkrijgbare krat is die van Bavaria. Het nadeel van dit Bavaria krat is dat als de flesjes omgekeerd staan, ze op de hoeken deels door het krat kunnen vallen. Omdat ik de flessen na gebruik goed uitspoel met heet water en daarna omgekeerd in het krat bewaar, ben ik daar het slachtoffer van. Zie ook de bijgaande foto’s. Ik heb voor dit probleem een eenvoudige oplossing gevonden.

Ik boor twee gaatjes in de rand onder het krat, zie foto. Daarna monteer ik hier een ijzerdraad doorheen. Op lengte afknippen en met een platte tang strak draaien. Het gedraaide uiteinde op lengte afknippen en in het gat duwen met de tang om te voorkomen dat je vingers bezeert aan de scherpe uiteinden.

Gas of elektrisch?

Waar het maischen op elektra nog wel wel wil lukken, komt men tijdens het koken van batches groter dan 15 liter eigenlijk vermogen te kort. In een meterkast van een standaard eengezinswoning zijn de groepen gezekerd met een smeltveiligheid (stop) of een zekeringautomaat van 16 Ampere. Een eenvoudige rekensom leert dat bij de huidige netspanning van 230 Volt het totale maximale vermogen dat aangesloten kan worden op één groep gelijk is aan: 230 x 16 = 3680 Watt of te wel 3,68 kiloWatt. Gewone huishoudelijke verwarmingstoestellen zijn dan ook nooit ‘zwaarder’ dan 3600 Watt.

Het opwarmen naar 100 °C gaat relatief langzaam en een lekker rollende kook zit er vanaf grotere batches niet in. Vergelijk dit met de 8,5kW van de grote brander zoals die in menige thuisbrouwerij gebruikt wordt! Met een 50mBar drukregelaar i.p.v een 30mBar exemplaar is het vermogen nog een beetje op te voeren. Het behoeft geen betoog dat een rollende kook zo een fluitje van een cent is en dat een grote brander favoriet is bij menige thuisbrouwer. Brouwt men uitsluitend kleine batches dan is elektrisch brouwen een economisch alternatief voor het dure flessengas.

Welk gas?

Een ander goedkoop alternatief voor flessengas is aardgas. De grote brander moet dan wel voorzien zijn van een voor aardgas geschikte gaskraan. Kleinere batches kunnen op een gewoon fornuis gebrouwen worden. Voor brouwen binnenshuis dient er op gelet te worden dat er voldoende geventileerd wordt. Raam of buitendeur open!

Ten slotte hebben we de keuze voor gas in flessen: propaan, butaan of autogas. De laatste is een mengsel van propaan en butaan. Net als aardgas (methaan) zijn propaan en butaan eenvoudige koolwaterstof verbindingen uit de groep der alkanen.

Tegenwoordig zien we nauwelijks nog butaan in flessen. Een uitzondering is Campingaz, hoewel dit eigenlijk een mix is met 20% propaan. De relatief kleine tanks Campinggaz zijn het best geschikt voor de recreant want voor de thuisbrouwer die per brouwsel van 20 liter al snel 1,5 kg gas verbruikt is het te duur.

Indien we het tabelletje wat beter bestuderen zien we ook waarom butaan niet zo populair is. Het kookpunt van butaan ligt op -1 °C. Dit betekent dat onder deze temperatuur het gas vloeibaar blijft en niet verdampt. Bij deze temperatuur komt er dus geen gas uit de fles! Nu zul je zeggen: ‘Ja maar bij die temperatuur sta ik niet te brouwen, dus dat is geen probleem’. Het is echter zo dat voor het verdampen van een vloeistof energie in de vorm van warmte nodig is. Deze warmte wordt onttrokken aan de omgeving, waardoor het vloeibare gas in de fles kouder wordt en toch onder het kookpunt kan komen. Bij gezamenlijke brouwdagen wil het in de schuur van aardbeienkwekerij van Duijvenvoorde wel eens wat frisjes zijn, waardoor dit probleem zich gaat voordoen.

Het is dus niet zomaar dat propaan met een kookpunt van -42 °C populair is. Ook bij propaan kan het gebeuren dat bij een omgevingstemperatuur van circa 5 °C de gasfles zo koud wordt dat de verdamping te langzaam gaat. Een duidelijke indicatie is de zichtbare rijpvorming aan de buitenzijde van de gasfles. Het gevolg is dat de vlam kleiner wordt. Dus: gaskraan verder open... fles wordt nog kouder... vlam kleiner... kraan verder open tot... einde oefening. Dit treedt vooral op indien de gasfles nog voor minder dan de helft gevuld is. Wanneer dit tijdens je brouwdag een echt probleem vormt, dan kan je dit verhelpen door je gasfles in een kuip met lauw water te zetten. Propaan is met 3 tot 4 euro per kg prijsgunstiger dan Campinggaz maar het kan nog goedkoper: autogas.

Autogas is een verhaal op zich. Autogas is een mengsel van propaan en butaan. Het propaan en butaan ontstaat bij productie en behandeling van aardgas en aardolie. Autogas wordt in de volksmond vaak LPG genoemd maar ook propaan en butaan zijn dus LPG (Liquefied Petroleum Gas).

Steeds poplairder worden de rode gasdampflessen voor autogas die aan de pomp gevuld kunnen worden. Of dit voor deze wisselreservoirs in Nederland wel of niet is toegestaan laat ik hier in het midden want informatiebronnen op het internet spreken elkaar nogal eens tegen. Ook pomphouders zijn niet op de hoogte van de regelgeving want de een staat dit niet toe terwijl een ander het ‘gedoogt’.

welles/niettes:

• http://www.caravaninformatie.nl/techniek-regels/gas/lpg-gasdampfles/
• http://www.kampeerinfo.nl/nieuws/0-0-72/lpg_autogas_in_caravan_of_camper_legaal_of_niet_legaal.html

Dit type flessen is overigens wel veilig om te gebruiken en geschikt om aan de pomp met autogas te vullen. Probeer dit echter NOOIT met een gewone gasfles. Levensgevaarlijk en verboden!

Ik kan mij voorstellen dat de fanatieke thuisbrouwer graag overgaat naar het goedkope autogas. Toch zijn er aan aantal punten die in overweging dienen te worden genomen voordat men zo'n relatief dure gasdamptank aanschaft.

• Autogas is bedoeld als brandstof in verbrandingsmotoren voor onder andere auto's, heftrucks en boten en is een mengsel van van propaan en butaan waaraan een geringe hoeveelheid glycerine is toegevoegd. Afhankelijk van de buitentemperatuur worden de twee gassen in een bepaalde verhouding gemengd. Rekening houdend met de verschillen in kooktemperatuur tussen butaan en propaan, verschilt de verhouding van dit mengsel naar gelang het seizoen. Gemiddeld is de verhouding 60% propaan en 40% butaan. 's Winters kan de verhouding wel 90%/10% zijn. Hierin schuilt dus een addertje onder het gras!
• Indien men vaak bij lage omgevingstemperaturen brouwt zal er meer propaan opgebruikt worden dan butaan. Als men nu de fles steeds bijvult voordat hij helemaal leeg is zal het aandeel butaan steeds verder toenemen en wordt het gebruik bij lage temperatuur steeds lastiger.
• Verder is het zo dat het vettige additief glycerine maakt dat een gasvlam niet helemaal schoon brandt. In een verbrandingsmotor vormt dit geen probleem maar een kook- of verwarmingstoestel raakt vervuild en dient regelmatig schoongemaakt te worden. Er zijn overigens gasfilters waarmee de gastoestellen beschermd worden. Deze zijn algemeen verkrijgbaar in de recreatiesector voor caravans en campers. Zo'n filter moet na circa 2000liter vervangen worden.
• Uiteindelijk is het de vraag of je met een dure autogas gasdamptankfles veel goedkoper uit bent dan met een gewone gasfles. Gasflessen dienen om de 10 jaar herkeurd te worden. Gezien de hoge kosten voor het keuren van een gasdamptank, moet je ervan uitgaan dat je na 10 jaar het best een nieuwe kunt aanschaffen.

Laat je als thuisbrouwer meer dan 3 keer per jaar je gasfles vullen dan loont het de moeite om alle kosten eens op een rijtje te zetten en uit te rekenen of dit interessant is voor jouw portemonnee.

De gasslang van je brouwset. Enig idee hoe oud die is? Wanneer moet je deze vervangen? Controleer jij voor elke brouwsessie jouw gasinstallatie? Waar let je op? Is het antwoord op een van deze vragen, nee? Lees dan verder.

Er zijn ook geen wettelijke eisen of voorschriften op dit gebied. Alleen de fabrikant bepaalt hoe lang het veilig is om een gasslang te gebruiken. Diezelfde fabrikant gaat er daarbij wel van uit dat de slangen regelmatig worden gecontroleerd.

Gasslang

De opdruk op mijn nieuwe gasslang zegt: PRP EN 16436-1:2014 CLASS 2-8MM-10BAR-PROPANE/BUTANE 1Q2017 23366. Hierin is een datumcode opgenomen: 1Q2017. Dat is de productiedatum van de gasslang, namelijk het 1ste kwartaal 2017. Daarmee weet je dus hoe oud een gasslang is. Maar weet je daarmee ook wanneer je deze moet vervangen?

De fabrikanten houden een gebruiksduur aan van maximaal 10 jaar. Je bent er dan wel zelf verantwoordelijk voor dat de gasinstallatie en ook de gasslangen elke twee jaar nagekeken worden. Deze tweejaarlijkse controle is ook het advies van de Bovag en ANWB in de recreatiesector.

Een speciaal aandachtspunt is de slangklembevestiging. De kracht van de klem zal na verloop van tijd de slang beschadigen. Bij de tweejaarlijkse controle kan de slang het best aan weerszijden een stukje ingekort worden en opnieuw vastgezet met de slangklem. Voorwaarde is wel dat de slang lang genoeg is. Controleer voor een brouwdag altijd de slang op scheurtjes en slijtage en vervang de gasslang in geval van twijfel door een nieuwe.

Hoewel er geen wettelijke eisen zijn aan de levensduur, moet de gasslang wettelijk wel aan eisen voldoen. Het spreekt voor zich dat er geen tuinslang gebruikt mag worden. Voor de thuisbrouwer is een klasse 2 slang de beste keuze.

Voor elke toepassing dient de juiste, goedgekeurde slang gebruikt te worden en deze dient gedurende de gebruiksperiode ‘in deugdelijke toestand’ te zijn. Er mogen geen beschadigingen zijn. Bij regelmatige controle moet de gasslang na 10 jaar vervangen worden.

Klassificatie van gasslangen volgens de EN 16436-1:2014 ‘Rubber- en kunststofslangen, buizen en verbindingstukken gebruikt voor propaan, butaan en hun mengsels in de dampfase - Deel 1: Slangen en buizen’.

Klasse 1 en 2 worden gewoonlijk gebruikt nà een gasdrukregelaar. De EN 16436-1:2014 vervangt de oude norm NEN-EN 1763:2005

Gasdrukregelaar

Voor de gasdrukregelaar, waar veelal geen productiedatum op staat, geldt ook geen wettelijke gebruiksduur maar ook hier is het advies om na tien jaar de regelaar te vervangen. Het meest praktisch is om dit gelijktijdig met de slang te doen.

Gebruik uitsluitend de juiste gasdrukregelaar. Een exemplaar van 30 of 50 milliBar met een doorstroomcapaciteit van 1,5kg per uur is goed. Er zijn zeer veel verschillende soorten te koop waaronder regelbare gasdrukregelaars met een doorstroomcapaciteit van 4kg/h die wel tot 1,4 Bar of meer gaan. Dat is 28 keer zon veel! Deze zijn bedoeld voor heteluchtkanonnen. Dus levensgevaarlijk in de thuisbrouwerij!

Gebruik ook NOOIT een drukregelaar met afblaasbeveiliging. Dit afblaasventiel is vaak te herkennen aan een kunststof dopje welke eenvoudig los te halen is. Een dergelijke drukregelaar mag NOOIT gebruikt worden bij barbecues, kookapparaten of andere producten welke rechtstreeks aangesloten zijn op een gasfles en die zich in dezelfde ruimte bevinden.

Samengevat:

• Gebruik een gasdrukregelaar van 30 of 50mbar ZONDER afblaasbeveiliging
• Gebruik minimaal een EN 16436-1 klasse 2 slang
• Controleer de gasslang vóór elke brouwdag
• Gebruik geen beschadigde slang
• Gebruik geen slang en gasdrukregelaar ouder dan 10 jaar
• Schuif de gasslang zo ver mogelijk over de slangpilaar
• Zet de slang ALTIJD vast met een slangklem
• Beperk de lengte van de slang tot 1,5 a 2 meter
• Werk veilig. Breng jezelf en anderen niet in gevaar!

Wellicht heeft nog niet iedereen het nieuws vernomen, maar kersverse amateurbrouwers zijn er reeds mee geconfronteerd: de verkoop van grote gasbranders is verboden. De Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit heeft onderzoek gedaan naar 15 modellen industriebranders en alle zijn onveilig bevonden, zodat per 1 januari 2017 een verbod is op de verkoop van deze branders. Iedereen in het bezit van een dergelijke brander wordt ten sterkste aangeraden deze niet meer te gebruiken.

Deze industriebranders werden altijd gebruikt door onder andere professionele koks, (banket)bakkers en tijdens scouting- en schoolkampen. Inmiddels gebruikt een steeds grotere groep particulieren deze branders die dan ook wel wok- of paellabrander wordt genoemd. En dan heb je nog de steeds groter wordende groep thuisbrouwers.

Risico’s

Het grootste veiligheidsrisico treedt op wanneer deze branders gebruikt worden in een gesloten ruimte met onvoldoende ventilatie. Het gevaar bestaat vooral uit mogelijke koolmonoxidevergiftiging of een schadelijke hoeveelheid roetproductie door onvolledige verbranding en brand of explosie door onverbrand gas ten gevolge van het uitgaan van de vlam.

Onderzoek

Het onderzoek van de NVWA is gebaseerd op de wettelijke eisen in het Besluit gastoestellen en de diverse Europese normen. De branders zijn onderzocht op de aanwezigheid van een vlambeveiliging, de instellingsmogelijkheid voor de primaire verbrandingslucht, eventuele roetvorming, kwaliteit van de verbranding, vlamontsteking en –stabiliteit, koolmonoxidevorming, de wettelijke vereiste opschriften op het toestel en op de verpakking en ten slotte de gebruiksaanwijzing.

Tekortkomingen

De belangrijkste tekortkomingen hebben betrekking op het ontbreken van een vlambeveiliging en de verstelbaarheid van de primaire verbrandingslucht.

Een vlambeveiliging is een veiligheidsvoorziening die de gastoevoer automatisch afsluit als de vlam gedoofd is. Bij het ontbreken hiervan bestaat bij het aansteken kans op een steekvlam of is er kans op explosie als het gas ongemerkt langere tijd onverbrand vrij heeft kunnen komen.

Door de verstelbaarheid van de primaire lucht (de lucht die gemengd wordt met het gas tot een brandbaar mengsel voordat het de brander bereikt) is er bij onjuiste afstelling kans op onvolledige verbranding met als gevolg vorming van roet en koolmonoxide.

Geen enkele van de onderzochte 15 grote kookbranders voldoet aan de wettelijke veiligheidseisen en deze mogen dus niet meer verkocht worden. 

Hoe moet dat nu verder?

In België mogen deze branders nog wel verkocht worden dus ze zijn verkrijgbaar bij Brouwland in Beverlo. Op veel websites van Nederlandse horeca toeleveranciers lijken de branders ook nog te koop dus ook voor de thuisbrouwer zal er nog wel wat te vinden zijn. In de toekomst zullen uitsluitend nog veilige branders verkocht worden. Het is vanzelfsprekend dat deze extra veiligheid betaald moet worden. De branders zullen duurder worden.

Veiligheid, je bent ook zelf verantwoordelijk

Ben je in het bezit van een ‘onveilige’ brander en je wilt hem blijven gebruiken? Dan geldt net als bij alles dat je gewoon je gezonde verstand moet gebruiken. Gebruik de brander nooit in een gesloten ruimte. Zorg voor voldoende ventilatie of brouw buitenshuis. Zorg dat het luchtschuifje aan je brander zo ingesteld staat dat je brander met een mooie blauwe vlam brandt. Blijf bij je brander zo lang deze brandt. Dit kan ook nog eens voorkomen dat je brouwsel per ongeluk overkookt. Is de schuur of garage jouw brouwerij? Laat dan altijd de deur volledig open en installeer een CO melder. Die heb je al vanaf € 25. Een brandblusser en/of branddeken maken het af.

Meer lezen:

• www.nvwa.nl (zoeken op ‘kookbrander’)
• www.koolstofmonoxidemelder.nl

Ik had mijn verjaardagsbier (op zijn middeleeuws) in twee 5-liter flessen gezet na de vergisting. De eerste ging in korte tijd leeg op de avond zelf, rechtstreeks geschonken uit de mandfles, met veel lovende reacties. De tweede heb ik gebotteld wat nu een heel prettig biertje op de fles oplevert. Kortom, het proberen waard geweest.

Verder is alles nu gebotteld en staat er nog Porter te lageren. De voorraad is weer gestegen. Mooi. Het leerproces is de vergisting. Zeer duidelijk werd mij dit, door de actie van Jan Wurpel, om na de brouwdag een afgemeten hoeveelheid gist mee te geven. Zelden ging een vergisting zo volgens het boekje! (Net als bij mijn Middeleeuwsbier, waar ik bij de 10 lt wort éen verpakking had toegevoegd). Normaliter gebruik ik gewoon een zakje droog gist of een verpakking Wyeast per brouwsel. Niet goed dus. In 15 liter wort is éen zakje maar net voldoende en 1 Wyeast verpakking is oké (ook nog afhankelijk van het soort gist en het SG van je wort). Mij werd duidelijk dat ik van mijn robust Porter toch te veel had verlangd van de verpakking Wyeast, al kan de Irish Ale (1084) heel wat aan. Nu al meer dan een week op de lagerfles is hij nog niet helemaal klaar en pruttelt het waterslot nog vrolijk door. Ik denk dat de verlengde vergistingstijd ook wel eens ten koste kan gaan van de smaak. Dus of minder brouwen per gistverpakking, of meer verpakkingen er in, of toch maar een Wyeast gebruiken voor een giststarter. Dat levert een vlotte vergisting op en dat geeft over het algemeen het beste bier, is mijn ervaring. Dan moet mijn Saison dus lekker worden…

Proost, Ben

Beschrijving

• Vooraf de rijstvlokken 10 minuten laten wellen en 10 minuten koken. De tweede hopgift is een zgn. flame-off hopgift, oftewel helemaal aan het einde van het koken als het gas (of de stroom) uit gaat.
• De hoofdvergisting tussen de 20 en 22 °C en tweede vergisting rond de 16 °C.
• Als je liever een korrelgist gebruikt, zou je voor Safale US-05 kunnen kiezen.

Receptgegevens

Ingrediënten

Maischschema

Het is weer zo ver! De inschrijving voor de clubkampioenschappen is weer geopend en de eerste bieren mogen op de clubavond van 28 april ingeleverd worden. Het ‘Reglement Clubkampioenschappen’ en een inschrijfformulier staan op de website. Deze zijn te vinden na inloggen in het menu: Voor leden → Kampioenschap.

Voorjaar: Sterke Saison

Het wedstrijdbier voorjaar 2017 is een Sterke Saison, welke is gebrouwen op de clubbrouwdag van februari jl. maar zelf (thuis)gebrouwen Sterke Saisons zijn uiteraard ook welkom. Een Sterke Saison is een zware versie van een Klasse A Saison. De speciale kenmerken van de gebruikte gist (citrusfruitigheid, kruidigheid en hoge vergistingsgraad) onderscheiden dit bier van een tripel. Enige voorbeelden van Sterke Saisons zijn: Dupont II Moinette, Silly Double, Enghien Blonde.

Naast de Sterke Saison kunnen alle bieren uit de klasse A en C ingeleverd worden, evenals de fantasie- en vruchtenbieren, welke niet in de klasse A – C vallen maar in klasse V. Op het wedstrijdformulier moeten de namen van de brouwers en de biernaam ingevuld worden, het type bier en de klasse, (via pop-up schermpje), en je begin SG. Eventuele andere kenmerken graag bij opmerkingen vermelden. Voor de vrije klasse graag een korte omschrijving van het type bier. Vergeet niet je biernaam en overige kenmerken in te vullen. Met deze ingevulde gegevens hebben de keurmeesters een beetje houvast bij het keuren van het bier. Niets is vervelender dan dat de keurmeesters en leden geen idee hebben welke bieren geproefd gaan worden.

Het ingevulde formulier samen met 2 flesjes inleveren op de betreffende clubavonden. De inschrijving stopt op 23 april, de zondag voor de inleveravond. Dit om de commissie de gelegenheid te geven een inventarisatie van de bieren te maken en de juiste stickers aan te maken.

Najaar: Dubbel Abdijbier

Het wedstrijdbier voor het najaar, dubbel abdijbier klasse D, wordt als maandpakket van de inkoopcommissie voor de maand mei geleverd. Uiteraard kan je ook je eigen recept van een dubbel abdijbier brouwen en deze inleveren voor de clubkampioenschappen. Enige voorbeelden van een dubbel abdijbier (volgens het BKG) zijn: Westmalle dubbel, Chimay rood, La Trappe dubbel, Affligem dubbel, Leffe dubbel, Grimbergen dubbel en Gerardus dubbel.

De (najaars)bieren voor de klasse B, D en V kunnen worden ingeleverd op de clubavond van oktober en deze worden gekeurd op de clubavond van november. De prijsuitreiking is uiteraard weer op de laatste clubavond van het jaar.

Veel brouwplezier,
Jacques Stricker

Enige tijd geleden schreef ik over de draadloze temperatuurmeting waar bij de meetgegevens via een App worden weergegeven en opgeslagen. In deze tijd van stormachtige technologische ontwikkelingen gaan deze ook aan het thuisbrouwen niet voorbij. De nieuwste ontwikkeling is een gecombineerde draadloze SG- en temperatuurmeter die je tijdens de vergisting in je gistvat laat zitten. Via een draadloze Wifi verbinding worden de meetgegevens in een App opgeslagen en gepresenteerd. Je kan dus vanaf alle plaatsen ter wereld de voortgang van de vergisting volgen. Dit staat in schril contrast met mijn eigen methode. Na een paar dagen hoofdvergisting, als het meeste schuim enigszins is weggetrokken, doe ik de SG-meter in het bier. Zo nu en dan open ik dan het deksel van het gistvat en probeer dan zo goed als dat gaat de SG-waarde af te lezen.

Het grote voordeel van deze draadloze sensor is dat je niet steeds meer de gistvat hoeft te openen om het SG te meten. Het openen van het vat is niet zonder risico t.a.v. besmetting en zuurstof. Je moet met de hevel een kleine hoeveelheid bier overhevelen om de meetbuis van de SG-meter te vullen. Het hevelen kan je vereenvoudigen door gebruik te maken van een zogenaamde wijndief. Maar toch geeft het allemaal kans op besmetting en dat is iets waar een brouwer van gruwelt.

Het meetapparaat bestaat uit een doorzichtige kunststof buis met een kunststof frame, IMU hoekmeter, temperatuursensor, oplaadbare batterij en een Wemos D1 mini (ESP8266EX gebaseerd) microcontroller. Deze staat d.m.v. Wifi in verbinding met een telefoon of een ander apparaat dat de signalen kan oppikken en doorsluizen naar de cloud, waar deze gegevens worden opgeslagen. Iedere 20 seconden wordt er een meetwaarde van het SG en de temperatuur opgeslagen.

Er zijn twee manieren om deze meter te verkrijgen: kopen of zelf maken. De commerciële variant heet Tilt, zie website https://tilthydrometer.com/products/brewometer. De prijs is met $120,- exlusief verzending aan de stevige kant. Onderschat de verzendkosten en de invoerheffingen niet, ook deze liegen er niet om. De bijbehorende App is beschikbaar in zowel in Google Play als App Store van Apple. Zie de website van Tilt voor meer informatie.

Het goedkopere alternatief is zelf maken. Dit is ontwikkeld op het Duitse forum http://hobbybrauer.de/forum/. Er is op deze website een uitgebreide handleiding hoe zo'n meter zelf gemaakt kan worden. Er zijn drie verschillende manieren om deze meter te bouwen. De keuze is aan de bouwer. Natuurlijk vergt dit enige kennis van elektronica en ikzelf zal me daar niet snel aan gaan wagen. Via Ebay is in Duitsland een complete set onderdelen te koop voor EUR 42,36, zie bijgaande links.

Samengevat is het een zeer slimme oplossing. De kunststof buis is gemakkelijk te sluiten en eenvoudig schoon te houden. Het apparaat zelf heeft geen invloed op het vergistingsproces, de batterijcapaciteit is meer dan voldoende voor het vastleggen van de vergisting van een batch bier van start tot finish. De sensoren geven meetwaarden die even nauwkeurig zijn als een correct gebruikte handmatige hydrometer.

Bronnen

• https://universam1.github.io/iSpindel/
• http://hobbybrauer.de/forum/viewtopic.php?f=7&t=11235
• http://hobbybrauer.de/forum/viewtopic.php?f=58&t=11826
• https://tilthydrometer.com/products/brewometer
• http://www.ebay.de/itm/Bierspindel-ISpindel-DIY-Set-gedruckt-3D-Bier-brauen-WLAN-remote-/291993134086
• https://www.hackster.io/chris-topher-slater/brew-home-hydrometer-622973  

Tijdens de laatste clubavond werd de vraag gesteld of je het clubblad ook als pdf kunt krijgen in plaats van het gedrukt exemplaar. Ja, dat kan! Onderaan de homepage van onze website kan door iedereen het laatste clubblad gedownload worden. Eerdere edities zijn exclusief voor leden, na inloggen, te vinden onder het menu: Voor leden → PDF archief. Stuur dan wel even een e-mail naar secretaris@twortwat.nl waarin je aangeeft het clubblad niet meer in papieren vorm te willen ontvangen.

Hoogte

Het woord hoogte in combinatie met bier, tovert bij mij altijd een glimlach op m’n gezicht als ik terugdenk aan mijn eerst keer ‘dronken’ zijn. Mijn zus was geslaagd voor haar examen en had, samen met een klasgenote die twee huizen verderop woonde, een feestje georganiseerd. Mijn zus was 16 en twee jaar ouder dan ik. Ik was dus nog redelijk jong, maar was er wél bij. Er werd uiteraard pils geschonken en tot mijn spijt moet ik bekennen dat het Heineken was. Maar goed, ik was toen nog niet zo verwend en dronk stevig mee! Zes stuks maar liefst, die avond, en ik had aardig de ‘hoogte’ gekregen. Later in bed bleek dat dit ook betekende dat, zodra ik mijn ogen dicht deed, ik onmiddellijk een misselijkmakend gevoel van ‘draaien’ had. Dat wist ik dus ook meteen weer.

Ik verbaas me dan ook altijd over het pilsgebruik van de jeugd tegenwoordig op vakantiecampings. Die gasten zijn in staat in twee weken tijd een complete muur te bouwen van (lege) kratten. Kwam ik aan met mijn 6 pilsje en compleet de weg kwijt. Maar goed, later heb Ik nog vele malen de hoogte gekregen van pils. Alleen, omdat we er toen inmiddels verstand van hadden (bier of liever pils dan toch) werd dat Hertog Jan. Na deze periode bleek er nog veel lekkerder bier te zijn: trappistjes, blonds, tripels en al wat dies meer zij. Die waren ook meteen een stuk sterker! De ‘hoogte’ had je dus ook een stuk sneller, maar naarmate je opgroeit blijk je wel wat meer nodig te hebben om die hoogte te krijgen en is gelukkig dat ‘draaien’ ‘s nachts ook opgehouden.

Maar er is nog een andere manier om het woord hoogte in verband te brengen met bier. Je kunt namelijk ook een biertje drinken op een bepaalde hoogte. Bijvoorbeeld in de Skybar van restaurant The Penthouse in Den Haag. Ze zeggen dat dit het hoogste restaurant van Nederland is en goed voor 135 meter. Of in restaurant Wilhelminatoren op het drielandenpunt in Vaals, hoogte 322,5 meter. Dat is eigenlijk echt het hoogste restaurant van Nederland. Maar het kan natuurlijk nóg hoger.

Als je het niet erg vind om per ongeluk de koninklijke familie te ontmoeten, dan zou je naar Lech in Oostenrijk kunnen gaan. Ook daar wordt bier, maar nog meer pils, geschonken en dat op een hoogte van 1444 meter. Of als je wat meer ‘in’ bent voor warmte, ga dan naar hotel-restaurant Parador de Cañadas del Teide op Tenerife. Dat ligt op een hoogte van zeg 2200 meter. Kun je uitstekend genieten van een biertje op het terras in het zonnetje. Ben je een beetje sportief aangelegd, dan zou je een biertje mee kunnen slepen naar de top van Mount Everest. Over de koeling van het bier hoef je dan ook niet in te zitten. Hoger komen we niet, tenzij....

Yep, je kunt ook in het vliegtuig een biertje drinken. Dat heeft een paar nadelen: je moet er nogal vaak en veel van naar het toilet. Die eerste gang naar het toilet is meestal redelijk lang uit te stellen, maar als je eenmaal gaat dan blijf je lopen. Dat is in een vliegtuig niet zo handig. Tuurlijk... er zijn toiletten aan boord, maar alleen als je de eerste bent, kun je genieten van een min of meer schoon toilet. Daarna wordt het allengs slechter en kun je dus maar het beste veel gedronken hebben, want dan merk je het niet zo. En dan heb ik het nog niet over het in en uit je stoel klimmen en langs je medepassagiers wurmen. Dát is uiteraard een beetje afhankelijk van waar je zit, dus als je bier wilt gaan drinken in het vliegtuig, regel dan een stoel aan het gangpad.

Het tweede nadeel is natuurlijk smaak. De hoogte ontregelt namelijk onze smaak. En geloof me, dit is een probleem waarop gestudeerd is. Gelukkig is men eindelijk met een oplossing gekomen. Cathay Pacific introduceert ‘Betsy Beer’. Waarom? Uit het artikel op ‘metronieuws.nl’: ‘Het is bekend dat de smaakpapillen van passagiers tijdens het vliegen worden aangetast’. Man! Dat wist ik helemaal niet. Ik hoop niet dat deze schade blijvend is… maar ik lees verder: ‘Dat heeft te maken met de luchtdruk en de hoogte waarop passagiers zich bevinden. Daarom worden voor vluchten al jarenlang speciale maaltijden bereid.’ Ik heb me al jaren afgevraagd waarom we altijd van die compacte smerige rommel krijgen aan boord van een vliegtuig, maar nu weet ik het: dit zijn ‘speciale maaltijden’. Kijk, dat wist ik ook nog niet. Snel verder lezen: ‘In de lucht proef je zoute en zoete smaken al heel snel niet meer, terwijl je zure, bittere of pikante smaken langer goed blijft proeven’.

Volgens De Telegraaf is het op een hoogte groter dan 10km zelfs droevig gesteld met onze smaak: ‘nog maar 20 tot 30 procent van zoute smaken en zoet is 15 tot 20 procent minder krachtig’ en gelukkig ook: ‘Alleen de zure en bittere smaken lijken niet aangetast te worden door de hoogte’. Dus moeten we maar zien te proeven met wat ons dan nog rest: beetje zout, wat zoet, al het zuur, maar vooral belangrijk ook, al het bitter van wat we normaal op de grond hebben. En dan op die hoogte bier drinken? Neen, driewerf neen! Daar moet, en is gelukkig nu ook wat aan gedaan.

Dus nu de vraag: Hoe hebben ze dit kunstje geflikt? Welnu, de site luchtvaarnieuws.nl weet het antwoord: ‘Er wordt volgens Cathay Pacific gebruik gemaakt van een combinatie tussen slimme wetenschap en traditionele brouwmethodes om het bier te produceren’. Geweldig toch? Gewone wetenschap was niet genoeg, dus men heeft tussen neus en lippen door (waar normaal de snor zit) de slimme wetenschap uitgevonden. En die slimme wetenschap heeft dit ongelooflijke staaltje speciaalbier meteen op z’n naam kunnen schrijven: lekker bier voor in het vliegtuig. Waar houdt het op? Die slimme wetenschap staat voor niets! Straks hebben we ook nog allemaal een slimme meter in de meterkast en een slimme telefoon in onze broekzak!

Wat zit er dan in dit speciale biertje dat alle gewone wetenschap ‘hands down’ verslagen heeft? Volgens Cathay Pacific gaat het hier om: ‘bepaalde ingrediënten, aroma's en koolzuur om het hoog in de lucht geweldig te laten smaken’. Nou snap ik het. Sja… de gemiddelde thuisbrouwer heeft die natuurlijk niet zo op de plank liggen, anders was dit bier er al veel eerder geweest. De Telegraaf vult aan: ‘Wat we tot nu toe weten is dat het biertje hop uit Engeland bevat, genaamd 'Fuggle'. Ook zouden er honing en de Chinese vrucht longan (een soort lychee) in zitten’. Aha, duidelijk. Hop uit het Enge land en een Chinees kersje afgeblust met honing. Inderdaad, niet te kloppen! Hoe kóm je er erop?

Maar vertel… waar en vooral wanneer kunnen we dat ‘hemelse’ bier dan drinken? Metronieuws.nl legt uit: ‘tussen 1 maart en 30 april 2017 zal het speciaal gebrouwen biertje te verkrijgen zijn op vluchten van Hong Kong naar het Verenigd Koninkrijk, die landen op Heathrow, Gatwick en Manchester’. Dan moet je wel een ticket hebben voor business of first class. Het valt me op dat de datum 1 april ook in deze periode voorkomt. Hmmm... Verder lees ik: ‘Daarnaast zal de lekkernij ook in de lounges van de vliegvelden in Hongkong en Heathrow te bestellen zijn. Ook enkele restaurants in Hongkong zullen Betsy Beer schenken. Tot slot is het drankje ook online te bestellen’. Dus zelfs als je niet vliegt of reist, kun je het toch drinken. Moet je het gewoon on-line bestellen. Alleen vermoed ik dat je dan ook een speciale drukcabine moet gaan bouwen om het ín te drinken. Ik voorzie ellende als je dit gewoon thuis voor de buis gaat zitten drinken. Ik denk dat het biertje dan helemaal verkeerd zal smaken door die overcompensatie voor grote hoogte. Je bent gewaarschuwd en nu ook op de hoogte!