Terug naar overzicht

Vrouwen en bier(brouwen)

tww april 2020
Door: Sophie de Boer

Het mooie van thuisbrouwen is dat je er ook mee aan de slag kunt in tijden zoals we die nu beleven, waarin zoveel andere bezigheden even geen doorgang kunnen vinden. Zolang je tenminste aan grondstoffen kunt komen, maar gelukkig is Brouwmaatje nog open en anders het internet wel. Bij brouwen hoort ook het opzoeken van recepten, het lezen over brouwmethodes en ervaringen van andere brouwers. En soms ook een stukje brouwgeschiedenis.

De vraag die mij de laatste tijd even bezighield was: hoe het kan dat het rond 1880 nog gebruikelijk was dat vrouwen bier dronken en honderd jaar later niet meer? En dat die trend nu weer aan het ombuigen is? Ik heb er niet echt veel over kunnen vinden, maar mij lijkt dat de verklaring gevonden wordt in de opkomst van het pilsener bier en de daaraan gekoppelde schaalvergroting bij de brouwerijen.  Pils is ondergistend bier dat vraagt om een temperatuur van maximaal 10 graden bij de vergisting en 2-3 graden bij de lagering [1]. Voor een dergelijke koeling is een koelinstallatie nodig die alleen bij productie op grotere schaal rendabel is. Exit kleine brouwerijtjes. In 1980 waren er nog maar 15 brouwerijen over in Nederland, Heineken had 58% van de markt in handen. En die produceerde pils, pils en nog eens pils.

En wat zijn daar dan de kenmerken van? Tamelijk bitter van smaak, zeker vergeleken met een groot aantal ambachtelijke bieren. Verder had pils in de hoogtijdagen van de Heineken-dominantie een eenheidssmaak, was het goedkoop en geschikt om er veel van te drinken (‘pils moet kunnen vloeien’). Het was ook niet voor niets zo populair onder studenten. En uitgesproken impopulair bij vrouwen, gezien bovenstaande kenmerken. Na 1980 begonnen voorzichtig de eerste ambachtelijke, veelal Belgische bieren aan hun opmars. En parallel daaraan zien we steeds meer vrouwen geïnteresseerd raken in bier. Steeds vaker zie je ze in het café zorgvuldig de bierkaart bestuderen en precies dat biertje bestellen dat ze lekker vinden.

En het brouwen dan?

Bij het brouwen is de ontwikkeling vergelijkbaar. We kennen allemaal het verhaal dat in de Middeleeuwen thuis brood gebakken en bier gebrouwen werd door de huisvrouw. Een logisch verband vanwege de gist. Er werd ook wel voor buren en anderen gebrouwen, maar het bleef een kleinschalige, huisgebonden activiteit tot aan de veertiende eeuw. Toen werd het bierbrouwen een beroep en werden brouwers ook verplicht lid te worden van een brouwersgilde. Vervolgens werd het uitoefenen van een ambacht naast het bierbrouwen verboden. Zowel mannen als vrouwen konden lid zijn van het gilde. Wel schijnt het zo geweest te zijn dat het koken van bier een bij uitstek vrouwelijk werk was en dat daarom elke brouwer een ‘brouster’ in dienst had [2]. Die brouwsters hadden een zeer goede reputatie. Zo liet in 1426 de stad Mechelen een Haarlemse vrouw halen om van haar het bierbrouwen met hop te leren [3].

De brouwerij werd een onderneming met een sterk lokaal afzetgebied. Tot dat afzetgebied behoorden op zeker moment ook de koloniën. Pas aan het eind van de 19e eeuw slaagde de toen grootste brouwerij van Nederland, De Gekroonde Valk uit Amsterdam, erin zijn Van Vollenhoven's Extra Stout, een razend populair bier onder vrouwen, te exporteren over de hele wereld. Dat hebben ze gedaan tot ze de concurrentiestrijd met het opkomende Heineken in de eerste helft van de 20e eeuw verloren. Vrouwen trof men toen in het brouwproces niet meer aan, maar nog wel hier en daar als eigenaresse van een brouwerij.

Tot slot

Je zou kunnen zeggen dat de cirkel weer rond wordt. Naast de vele thuisbrouwers komen er ook steeds meer thuisbrouwsters. En de waardering voor een goed glas bier is ook in toenemende mate gelijkelijk verdeeld over de seksen. Dat maakt wel nieuwsgierig naar de smaak van bijvoorbeeld de Stout die in aan het eind van de 19e eeuw zo populair was. Met dit gegeven als achtergrond heeft zich binnen ’t Wort Wat! een kleine commissie gevormd (commissie Mama's Stout) die in samenwerking met brouwerij Poesiat&Kater, de rechtsopvolger van De Gekroonde Valk, en in goed overleg met het bestuur van onze vereniging, een wedstrijd gaat uitschrijven voor het brouwen van een Export Stout. De wedstrijd zal ingeleid worden op de clubavond van 26 juni a.s. Inschrijven kan dan vanaf 26 juni. Wedstrijdreglement en andere informatie volgen nog. Althans dat is de planning, voorzover er tegenwoordig nog iets te plannen valt.
In het volgende clubblad zal over e.e.a. nadere informatie volgen. Tot zover.

Referenties

  1. Derek Walsh, Biertypengids
  2. J. van Loenen, De Haarlemse brouwindustrie vóór 1600
  3. Roel Mulder, Verloren bieren van Nederland


Brouw es een biertje voor moeder


Terug naar overzicht