Terug naar overzicht

Oh dennenboom!

tww april 2020
Door: Ben Uijtenhaak

In het voorjaar van 2018 hebben Gery en ik vele weekeinden met de tent gebivakkeerd in de bossen op de Veluwe. Het blijft bijzonder om te zien hoe na een winterslaap de natuur weer tot leven komt. Wat vooral opviel waren de verse groene uitlopers aan de sparrenboompjes. Het type boom dat meestal uitgemaakt wordt voor dennenboom en rond de kerstdagen in huis gehaald wordt om te versieren. Het geval wil dat Gery een recept had voor dennensiroop. Het leek ons een mooie gelegenheid om deze siroop te maken teneinde deze te verwerken in een te brouwen bier.

Recept voor dennensiroop: Pluk uitsluitend de jonge, verse, groene uitlopers van de boom. Neem een grote vacuüm af te sluiten (weck)pot en vul deze met om en om laagjes van dennentoppen en kristalsuiker. Sluit de pot hermetisch. Vervolgens zet je de pot op een warme zonnige plaats. Het beste is de vensterbank van een raam op het zuiden.  Laat de pot de gehele zomer aan zijn lot over… Tegen de tijd dat het bockbier in de winkel ligt is de suiker vloeibaar geworden en zeef je de kleverige substantie. Doe de siroop in een schone fles voor later gebruik. De houdbaarheid is net als honing: lang.

Je kunt de siroop gebruiken bij vastzittende hoest en verkoudheid door driemaal daags een dessertlepel in te nemen maar onze intentie was om er een bier mee te brouwen. Nu had ik ooit ergens gelezen dat Schotse brouwers het wort filterden door deze door een bedje van dennentakken te laten lopen. Een recept voor een Schots bier lag dus het meest voor de hand. In het verleden hadden we tijdens een gezamenlijke brouwdag al eens een Scotch Ale “Hout en Schot” gebrouwen, dus met dit recept, dat in de receptendatabase op de website van 't Wort Wat! staat, zijn we aan de slag gegaan. We hebben een batch van 15 liter gebrouwen en hebben het hout achterwege gelaten. Met het vergisten hebben we 50 ml siroop toegevoegd. Het dennenaroma was heel subtiel aanwezig dus de dubbele hoeveelheid had ook gekund. Experimenteren mag en natuurlijk kan je ook andere Scotch Ale recepten gebruiken. Of gebruik de siroop als deel van je bottelsuiker voor de nagisting op fles.

Het brouwen met dennen- of eigenlijk sparrentoppen is niet nieuw. Nick Oud schreef in het clubblad van januari 2020 over Sahti, een eeuwenoud Fins biertype gebrouwen met jeneverbes en takken. Waarschijnlijk waren de Zweden hier ook van op de hoogte want zij waren van 1581 tot 1809 heer en meester over Finland. Ook in Noorwegen was men bekend met het brouwen met delen van de jeneverbes.

Toen in 1682 William Penn van de Engelse koning Charles II de opdracht kreeg een gebied te ontwikkelen, waren in dat gebied al Zweedse en Finse kolonisten aanwezig. In het huidige Pennsylvania, hetgeen letterlijk “Bossen van Penn” betekent, waren zij op zoek naar alternatieven voor de jeneverbes, die hier niet voorkwam. Sparren en dennenbomen waren er echter in overvloed. De beroemde Benjamin Franklin, ingezetene van Pennsylvania en bierliefhebber, beschreef in die tijd een recept voor dennenbier. Had hij dit zelf bedacht of had hij dit geleerd van de Zweden? Franklin was weliswaar inventief maar de meeste van zijn innovaties en uitvindingen waren gebaseerd op het werk van anderen die hem voorgingen. Ter ere van de 300ste verjaardag van Franklin is er een bier gebrouwen naar het recept van hem, met gebruikmaking van diverse delen van de boom. Het was niet helemaal een succes. Uiteindelijk is gebleken dat het beste resultaat verkregen wordt met jonge, verse toppen. De blauwspar schijnt het best te voldoen. In de praktijk zijn wij het bos ingegaan op zoek naar de mooiste toppen, ongeacht welk type spar. Zo goed ben ik niet in het onderscheiden van de diverse soorten.

Hoe onderscheid je een spar van een den? Hier is een eenvoudig ezelsbruggetje voor. Bij een den staan de naalden in paartjes van 2 op de twijg. Bij een spar zit elk naaldje apart op de twijg.

Den = Duo
Spar = Solo

Dit najaar was ik blij verrast dat er nog diepgevroren dennentoppen in de vriezer lagen, zeker nadat ik een recept tegenkwam voor dennentoppenbier (Zymurgy mei/juni 2018). Het gaat om een American Pale Ale waarbij na de kook (flameout) een hoeveelheid dennentoppen gedurende 20 minuten aan het wort wordt toegevoegd. Vervolgens kan er gefilterd en gekoeld worden. Gist toevoegen en dan afwachten. Het recept is enigszins aangepast aan de ingrediënten die hier nog op voorraad waren. Al met al is het een goed bier geworden waarin de kerstboom nadrukkelijk aanwezig is. Het voorjaar staat voor de deur dus trek de natuur in en ook jij kunt met de feestdagen een toepasselijk bier schenken!

Beschrijving

Als basis voor dit bier kan elk American Pale Ale recept gebruikt worden maar liever de bitterheid niet boven de 30 IBU laten komen. In dit recept zijn drie verschillende pale mouten gebruikt. Dit kan net zo goed één soort zijn. Als alternatief voor bitterhop kan Chinook gebruikt worden en als aromahop Simcoe. Het luistert niet zo nauw, het gaat hier om de late toevoeging van de dennentoppen.

X-mas Tree Pale Ale

batchgrootte: 10 l.
kooktijd: 60 min.
alcoholpercentage: 6.3 %
begin-SG: 1057
eind-SG: 1012
EBC (kleur): 26.0
EBU (bitterheid): 30.0
Watertype Leidingwater

Ingrediënten

ingrediënt hoeveelheid kooktijd waarde bijzonderheden/leverancier
Mild Ale malt 1000 g   7 EBC Thomas Fawcett & Sons
Pale Ale malt (7…10 EBC) 935 g   8 EBC Brewferm
Maris Otter Pale malt 380 g   6 EBC Muntons
Crystal malt 115 g   130 EBC Thomas Fawcett & Sons
Magnum hop 7 g 60 min. 12.4 α Bloemen  
Mount Hood hop 25 g 10 min. 6.9 α Bloemen/Braumarkt
Dennentoppen  55 g Flameout: 20 min.   Zelf plukken
Gist: Safale US-05 11 g     Fermentis
Maischwater 8.5 l     Kraan
Spoelwater 8 l     Kraan

Maischschema

68 °C 78 °C
60 min. 5 min.

Opmerkingen van de brouwer

Ik kwam uit op 6,3% ABV en hiermee valt dit bier eigenlijk net niet meer in klasse A. Oplossing is een paar liter meer maischwater gebruiken.

Smaakimpressie

Lekker makkelijk te drinken bier. De dennen zijn zeer aanwezig, hetgeen wellicht niet iedereen kan bekoren. Gebruik dan minder dennentoppen, of minder lang na flameout.
Terug naar overzicht