Taxonomie van Humulus lupulus

Hop, soortsnaam Humulus lupulus, we kopen het bij de brouwwinkels, of hebben een paar planten staan in de tuin. En het gebruik van de hopbellen (de vrouwelijke bloemen) helpt ons mooie bieren te maken. En daar gaat deze special over. Maar eerst wat achtergrond, want je zult uiteindelijk moeten kiezen tussen veel hopcultivars.

Humulus en Cannabis zijn de twee genera in de hennepfamilie Cannabinaceae en als je goed kijkt zie je een opvallende gelijkenis tussen Cannabis sativa en onze gecultiveerde hop. In het genus (geslacht) Humulus zijn er, naast de te bespreken Humulus lupulus, nog andere soorten als H. japonicus en H. yunnanensis, maar deze missen de grote hoeveelheden hopklieren en zijn voor de brouwer niet interessant.

Hop hoort dus tot het genus Humulus. Humulus lupulus is de gecultiveerde hop die we gebruiken voor het brouwen. Het genus Humulus komt oorspronkelijk uit Mongolie (6 miljoen jaar geleden) en het Europese type splitste zich zo’n miljoen jaar terug af van de Aziatische groep. Ongeveer 500.000 jaar geleden vond er migratie plaats naar Noord Amerika. Recent onderzoek toont aan dat de wilde Kaukasische hop genetisch verschilt van die van de rest van Europa.

De Humulus lupulus kent een aantal variëteiten. Voorheen werden ze ingedeeld in 3 groepen: de Engelse, Duits-Tsjechische en de Amerikaanse cultivar. Maar later zijn ze taxonomisch ingedeeld in een Europese, een Japanse en drie Amerikaanse variëteiten, met bijhorende Latijnse namen.

In de jaren '80 van de vorige eeuw raakte bij brouwers de term ‘noble hops’ in gebruik. In feite zijn dat de meest gebruikte hopcultivars uit Europa: Fuggle en Goldings uit het VK; Tettnanger, Spalter en Hallertauer Mittelfrüh uit Duitsland en Saaz uit het huidige Tsjechië. De term zegt niet veel, maar deze cultivars worden vaak gebruikt als basis om nieuwe variëteiten te creëren. En ze verschillen van de Nieuwe-wereld hopvariëteiten in smaak en aroma.  En daarmee is, net als gist, de hop bepalend voor het bier type dat je wilt maken. Voor een NE IPA gebruik je geen ‘noble hops’ en voor een Duits pils kies je geen Amerikaanse hop, of één uit Nieuw Zeeland of Australië.

Die laatste groep geeft veel meer fruit- en citrusaroma en smaak dan een ‘noble hop’, die vaak juist weer als complexer wordt aangeduid. En diezelfde groep uit de Nieuwe wereld heeft door de populariteit van IPA’s aldaar een enorme groei doorgemaakt en zo ook het (nog steeds groeiende) aantal cultivars. En dat blijft nog wel even doorgaan, terwijl onder druk van de markt ook in Europa nieuwe cultivars worden ontwikkeld, minder voor hun bitterheid dan juist voor hun aromatische eigenschappen. We gaan nog veel meemaken, wat dat betreft.

Maar het gaat verder, natuurlijk… Een ‘noble hop’ uit zijn oorspronkelijke habitat heeft een ander karakter dan dezelfde hop, vermeerderd in bijvoorbeeld de Verenigde Staten. Net als bij wijn, kun je ook bij hop spreken van ‘terroir’. De hopkarakteristieken zijn dus afhankelijk van waar hij groeit. En een Amerikaans hop in onze tuin, zal nooit zo smaken als de hop die je inkoopt uit de VS. Maar een eigen, verse hop in je bier, dat blijft leuk.